Page 317 - Mustafa Baş KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

316 KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

karışma riski ortaya çıktı. Bugün hareke değimiz işlemi ilk ya-
pan kişinin Hz. Ali’nin talebesi olan Ebu’l Esved ed-Düeli
(ö.69/688) olduğu söylenir. Onun üstün için harfin üstüne,
esre için altına, ötre için de önüne bir nokta; “gunne” denilen
iki üstün, iki esre ve iki ötre için de harfin üstüne iki nokta ko-
yarak hareke sistemini noktalar kullanmak suretiyle geliştirdi-
ği nakledilir. Tarihi kaynaklarda noktası olmayan harfler için
“i’cam” denilen nokta koyma işleminin Yahya b Yamer ile Nasr
b. Asım’ın geliştirdiği nakledilir. Her iki sistemin de nokta ile
yapılması karışıklığa yol açacağından, bu sorun farklı renkte
noktalar konulmak suretiyle çözülmeye çalışılsa da bunun nok-
taların sayısının artmasına yolacağı ve sonuçta noktaların bir-
birine karışma riskini ortadan kaldırmayacağı anlaşıldı. Do-
layısıyla bu müşkülün de bir şekilde çözüme kavuşturulması
gerekiyordu.

Ebu’l-Esved ed-Düeli’nin geliştirdiği noktalı hareke siste-
mini, bugünkü kullandığımız üstün, esre, ötre, iki esre, iki üs-
tün, iki ötre şeklindeki çizgi ve küçük simgelerden oluşan yeni
hareke sistemine dönüştürenin Halil b. Ahmet (ö.175/791) ol-
duğu nakledilir. Bu harekeleri belirlerken onun ötre için küçük
bir vav harfini, üstün için yatık bir elif, esre için de ya harfine
benzer bir işaret koyduğu, daha sonra bunun da yatık bir elif ’e
dönüştüğü ifade edilir. İki üstün, iki esre veya ötre için aynı
harften iki adet kullandığı belirtilir. Bugün Arap yazısında kul-
lanılan hemze’nin de Hazreti Osman dönemindeki nüshalarda
bulunmadığı ve Halil b. Ahmed tarafından geliştirildiği, onun
ayın harfinin başını kesmek suretiyle hemze için simge olarak
belirlediği ifade edilir. Yine onun şedde için şın harfinin başını,
cezm yerine mim harfinin başını simge olarak kullandığı ifade