Page 134 - Mustafa Baş KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE MUSHAFTAKİ DEĞİŞİMLER ÜZERİNE 133

Bundan kasıt Kur’an’ın surelere, ayet gruplarına vb. bölünme-
sidir. Bu noktada İmam Mushaf’ta sure ayrımının olduğu bi-
linmektedir. Ayetlerinse herhangi bir işaretle ayrılmadığı, peşi
sıra yazıldıkları bilinmektedir. Ayet ayrımı için fasıla türü işa-
retlerin konulmasının ise ilk hicri asırda, Düelî’nin sesli harf-
leri gösterme çabasının ardından başladığı söylenmiştir. Zira
ilk hicri asra ait olduğu düşünülen mushaflarda bu tür işaretler
mevcuttur. Ancak fasıla adı verilen bu tür işaretlerin içerisinde
ilk etapta ayet numaraları yazılı değildir. Bir süre sonra ise beş
ayette bir ةٌسَمْخَ, on ayette bir ise رشَعِ gibi rakam belirten kelime
203
veya semboller yazılmaya başlanmıştır. Ayet numaralarının
hepsinin mushafta yazımıysa tarihte ilk defa 1694’te Hinckell-
mann tarafından Hamburg’da basılan mushafta karşımıza çık-
204
maktadır. Müslümanlarsa ilk defa 1924 yılında Mısır Emiri-
ye mushafında ayet numaralarını tam olarak mushafta yazmaya
başlamıştır. 205

Öte yandan zaman içerisinde hat sanatında yaşanan ge-
lişmelerle mushaf hattı geleneksel bir yapı kazanmıştır. Arap
yazısında harf ve kelimelerin belirli oran ve ölçüler kazandığı
bu süreçte İbn Mukle (ö. 328/940) altı yazı çeşidini/aklâm-ı
sitteyi geliştirmiştir. Bunlar içerisinde nesh adıyla tanınan yazı
çeşidi, mushaf yazısı olarak benimsenmiştir. Ayrıca Yakut

203 Detaylı bilgi için bk: Ebû Bekr Abdullah b. Süleyman b. Eş’as İbn Ebû
Davud, Kitâbu’l-Mesâhif, Matbaatu’r-Rahmaniyye, Kahire1936; Mehmet
Emin Maşalı, Kur’ân’ın Metin Yapısı: Mushaf Tarihi ve İmlası,Otto Yayıncılık,
Ankara 2015, ss. 284-299.
204 Abraham Hinckelmann, Al-Coranus Muhammedis, Ex Officina Schultzio-
Schilleriana, Hamburg 1964.
205 Ayet numaralarının mushafa ekleniş süreci ve amacı hakkında detaylı bilgi için
bkz: Hasan Yücel, “Ayet Numaralarının Mushafa Ekleniş Amacı Üzerine”.
Dini Araştırmalar 24 / 61 (Aralık 2021): 375-426. https://doi.org/10.15745/
da.1001896.