Page 131 - Mustafa Baş KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

130 KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

Araplara nazaran neredeyse hiçbir kelimeyi yanlışsız okuya-
mayan bir kitle ortaya çıkmıştı. Bunun üzerine, Kur’an’ı kolay
ve hatasız okunur kılmak amacıyla Arap yazısı Kur’an özelin-
de geliştirilmeye başlandı. Bu noktada ilk çalışma sesli harfleri
tespit ve yazıda gösterme olarak ifade edilebilir. Bu sistem ge-
liştirme süreci ed-Düelî (ö. 69/688) ile başlayıp Halil b. Ah-
med (ö. 175/791) ile tamamlanmıştır.

Halil b. Ahmed’le tamamlanan sesli harfleri yazıya yansıt-
ma sisteminin ardından mushafa vakıf işaretlerinin ilavesi sü-
reci yaşanmıştır. Bu süreç İbn Evs el-Mukrî (ö. 366/978) ile
başlayıp es-Secâvendî (ö. 560/1165) ile sona ermiş, böylece
200
günümüze kadar devam edecek olan sistematiğe kavuşmuş-
tur. Aslında bu sürecin ‘vakf yapılacak yerlerin belirlenmesi’ ile
başladığını belirtmeliyiz. İbn Evs el-Mukrî ‘nin öncülüğünü
yaptığı iş ise, bu sürecin ikinci basamağı diye niteleyebilece-
ğimiz, ‘yerleri ve vakf yapma - yapmamadaki zaruret derece-
leri büyük oranda belirlenen vakf işaretlerinin mushafta hangi
semboller ile gösterileceği’ hususudur. Başka bir ifadeyle bu iki
iş eş zamanlı eylemler olmayıp ilki vakf yapılacak yerlerin dere-
celerinin ve hükümlerinin tespit ve tayini; ikincisi ise secâvend
diye meşhur olan bir takım sembol harflerin yani vakf işaretle-
rinin Mushaflara eklenmesidir.

Vakf-ibtidâ’nın tespiti hususunda yapılan farklı tasnifler-
den bazıları kronolojik olarak şu şekilde sunulabilir: 201

200 Bu sembol sistemi, kendisine atfen Secâvend diye adlandırılmaktadır. Bu
sembollere zamanla başka kimselerce yenileri de eklenmiş, ancak onlar da aynı
isimle anılmaya devam etmiştir.
201 Vakf-İbtidâ, yerlerinin tespiti, derecelerinin belirlenmesi, burada zikredilen
kronolojik seçki ve özellikle bu işi yapanlar arasında öne çıkan İbnü‘l-Enbârî,
ed-Dânî ve es-Secâvendî’nin geliştirdikleri sistemler hakkında detaylı bir
analiz ve bu hususa dair yeni bir sistem geliştirme girişimi için bkz: Recep