Page 129 - Mustafa Baş KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI
P. 129
128 KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI
şehit olması üzerine, Hz. Ömer’in önerisi ve Hz. Ebu Bekir’in
muvafakatıyla Kur’an iki kapak arasında bir araya getirilmiş-
tir. Buradaki amaç, Kur’an’ın kaybolma endişesini gidermektir.
Zira her biri tam hafız olmayan sahabilerin kimisinin ezberin-
de olan Kur’an bölümünün kimisinde olmayabileceği ihtima-
li akıllara gelmiş; zikri geçen savaşlarda bu gibi sahabenin şe-
hadeti, Kur’an’ın kaybolma riskini düşündürmüştür. Neticede
Kur’an’ı iki kapak arasında toplama fikri geliştirilmiş ve ha-
yata geçirilmiştir. Cem’ adı verilen bu toplama işlemi, Zeyd b.
Sabit’in başkanlık ettiği bir komisyon tarafından gerçekleşti-
rilmiştir. Bu süreçte Kur’an baştan sona yeni yazı malzemeleri
üzerine yazılmıştır. Herkesten, yanında yazılı bulunan ayetleri,
her ayet için ikişer şahitle (ezber ve bir yazılı belge) beraber ge-
tirmeleri istenmiş, bu şekilde gelen bütün ayetler, hafızların da
onayı ile yeni yazı malzemelerine (deri parçaları) kaydedilmiş-
tir. Böylece iki kapak arasına alınmış olan Kur’an’a, yapılan is-
tişare neticesinde ‘mushaf ’ adı verilmiştir.
Hz. Osman döneminde Hz. Ebu Bekir’in hazırlattığı
Mushaf temelinde, Kur’an yeniden yazılıp çoğaltılarak belli
198
başlı şehirlere gönderilmiştir. Bu mushaflar, dönemin Arap
men ceme’a’l-Kur’an ve ehlü’l-Kur’an şeklinde aralarında nüanslar bulunan
bazı ifadelerin kullanıldığı görülmektedir. Öte yandan Kur’an’ın bir kısmını
ya da tamamını ezbere bilenler için kârî; tamamını ezbere bilmese de Kur’an
ahkâmını detaylıca bilenler için kurrâ; ezberleyip unutmadan hayatına devam
edenler için ise hameletü’l-Kur’an tabirlerinin kullanıldığı görülmektedir. Bkz:
Buhârî, Fedâilu’l-Kur’ân, 8; Ebû Dâvûd, Edeb, 20; Dârimî, Fedâilu’l-Kur’ân,
Hadis no: 3527; İbn Hacer, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Marife,
Beyrut 1379, 9/47. Son olarak kaynaklarda sadece sahabeden 30’a yakın kişinin
tam hafız olduğu bilgisinin yer aldığı görülmüştür. Bkz: Aynî, Umdetu’l-Kârî
Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut ts., 20/24-27.
198 Bunların sayısında ihtilaf edilmiştir. Bugün elimizde bulunan Taşkent,
Kahire, Topkapı sarayı gibi mushaflar üzerinde ve mevcut mütevatir kıraatler
çerçevesinde yapılan araştırmalar neticesinde Tayyar Altıkulaç, bu sayının 5
olduğunu sonucuna ulaşmıştır. Bunlar Medine, Mekke, Şam, Basra ve Kûfe’dir.