Page 45 - Türk Ortodoks Patrikhanesi

36 Dr. Musta a BAŞ
f

imtiyazlarla onların dini müesseselerinin dışında, bağımsız mahkemele­
ri, mahalli idareleri, vergi sistemleri, okulları, bunların yanında güçlü ti­
caret ve sanat hayatları olmuştur< 50 J.
Patrik, kendisine tanınan imtiyaz ve yetkilerle, ayrıca cemaati kar­
şısında yükseltilen konumu ile halk üzerinde büyük bir nufuza sahip ol­
muştur. Bu imtiyazlar ve nüfuzun sağladığı imkanlar aracılığı ile Patrik­
ler, yavaş yavaş B i zans' ı yeniden diriltme hayallerini gerçekleştirmek
için çalışmaya başlamışlardır( 5 0. Bu amaçların gerçekleştirilmesi için
Patrik Parthenios, cemaat olarak Patrikhaneye bağlı olan Eflak ve Bağ­
dan V o yvodalarını isyana teşvik ettiğinden Köprülü Mehmet Paşa tara­
fından Parmakkapı'da idam ettirilmiştir (52 J.
XVIll. Yüzyıl başlarından itibaren Patrikhane, Bizans'ı yeniden
canlandırma ideallerinin ilk adımı olarak devlet nezdinde Ortodoks
Rum adında birleşmiş olan Balkanlardaki Ortodoks camiasını Rumlaş­
tırmak istemiştir. Bunun için farklı milliyette insanların yaşadığı bölge­
lerde eğitim dili olarak Rumca'nın kullanılmasını şart koşmuş, Rumca
dışında yazılmış olan ibadet kitaplarını toplattırıp yaktırmıştır. Aynı şe­
kilde Anadolu'daki Türk asıllı Ortodoks Hıristiyanlara da benzer uygu­
lamalar getirilmiş, anadilleri Türkçe olan bu insanların, Rumca öğren­
mesi için büyük gayretler sarfedilmiştir(53) . Patrikhane bütün bu faali­
yetler neticesinde Rum milli ruhunun oluşmasına zemin hazırlamış ve
milletin yeniden doğuş fikrini onlara aşılamıştır.
Patrikhanenin asıl ve yıkıcı faaliyetleri XVIII. Yüzyil sonfarında
Mora İsyanları ve Yunan Devletinin kurulması esnasında ortaya çıkmış­
tır. Patrikhanenin izlediği usta siyaset ve yaptığı telkinler ile hem bazı
batı ülkelerinin hem de Rusya'nın Büyük Yunan Devletinin kuruluşu
için destekleri sağlanmıştır. Patrikhanenin özellikle Moskova Patrikha­
nesi ve Rus Çarları ile olan işbirliği genel olarak Osmanlı Devletine
karşı harp hareketi olarak tezahür etmiştir(54) .

(50) Yılmaz Öztuna, Büyük Türkiye T a rihi, İstanbul 1978, X/214-217 ; Enver Ziya Kara!, Osmanlı
Tarihi, Ankara 1983, V/107.
(5 1 ) Şahin, 163.
(52) Öztuna, V/374; Cihangir, 3.
(53) Bkz. Şahin, 168-171; Browning, 8.
(54) Bkz. Şahin, 176-177; Sofuoğlu, 33.