Page 50 - Türk Ortodoks Patrikhanesi

Türk Ortodoks Patrikhanesi 4 1

siplerine göre, her milletin serbest bir şekilde ilerleme v e gelişmeye
hakları olduğunu gerekçe göstererek merkezi hükümet ile irtibatlarını
kestiklerini bildirmiştir (75) , Bu beyanat, aynı gazetenin daha sonraki
günlerde çıkan nüshalarında gerek yazarlar tarafından, gerekse Mezahip
Müdürü Baha bey tarafından çok sert bir üslupla eleştirilmiş, kabul edi­
lemez olduğu belirtilmiştir< 76) .
Papa Eftim, patrikhanenin yaptığı faaliyetleri, Ortodoks Kiliseleri­
ne Tamim başlığı ve onların şerre alet olmamalarını tavsiye ederek ya­
yınladığı birinci beyannamesinde şöyle dile getirmektedir: " ... Anado­
lu'da hiçbir Hıristiyan yoktur ki şu umumi felaketin kendilerine ait kıs­
mının yegane müsebbibi İstanbul Patrikhanesi olduğuna kanaat getir­
miş olmasın . ... Hükümetimizin bidayetten şimdiye kadar kiliselerimize
bir müdahalesi olmamış iken İstanbul Patrikhanesi Mübarek İsa Me­
sih' imizin emri hilafına ruhaniyetini ve mezhebimizi şerre alet ederek
Türk olduğumuz halde Helenizm propagandası ile iğfal edilerek güya
aslen Yunan 'lı imiş ve aslına rücu edermiş gibi azınlık hukuku iddiasıy­
le mezhebi millete karıştırarak ... Avrupaya karşı hükümetimizden müş­
teki sıfat vaziyeti ile göstermeye kalkıştılar ..... Kiliseler siyaset ocağı de­
ğildir. Din şerre ve ihtilafa alet değildir. Allah 'ın evidir .... Fener Patrik­
hanesinin dini ve ruhani vazifesini ihmal ederek şanlı Türk Milletinin
· şanlı biz evlatlarını hileler ile yunanlı yapmaya kalkışması ve Avrupa'ya
böyle göstermesi Türk Milletinin aleyhine esastan şikayette bulunması
Allah'ın emrine ve hakikatine muhaliftir .. "< 77 >
Patrikhane, yıkıcı ve bölücü faaliyetlerini Karadeniz yöresinde de
devam ettirmiş, Trabzon'da Rusların Desteğinde bir Rum Pontus Dev­
leti kurulmasına çalışmıştır. 1917 Ekim Devriminin akabinde Ruslar'ın
Karadeniz Bölgesinde işgal ettiği topraklardan çekilmesi üzerine bu
çalışma başarısızlıkla sonuçlanmıştır .. Bunun üzerine mütareke yılların­
da bu yörelerdeki kiliseler ve din adamları, Türk Ordusunu cephe geri­
sinde yıpratmak için çeteler oluşturarak dağlara çıkmışlar ve Türk Köy­
lerine baskın yaparak ahaliyi huzursuz etmişlerdir.
(75) İkdam, 26 Kanunuevvel (Aralık) 192 1 .
(76) Bkz. İkdam, 27-28 Kanunuevvel (Aralık) 1921.
(77) Hakimiyet-i Milliye, 30 Teşrinisani (Kasım) 19 1 . Bu tamimin metni için aynca bkz. Jaschke,
2
"Die Türkisch Ortodoks Kirche" XXXI/108-109 ; Cihangir, 31-33 ; Ekincikli, 177-179