Page 34 - Microsoft Word - orjinal

34 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

ce kendi ölçülerine göre kesin olarak sâbit olan pek az hadisi kabul
ediyordu. Buna ra÷men, ö÷rencileri ve tâbileri, hadis alanında kendi-
sinden pek çok müsnet rivâyet etmiúlerdir. Bu müsnetlerin sayısı 15’e
7
ulaúmıútır. Bunları, Kâdılkudât Ebu’l-Müeyyed Muhammed b.
8
Mahmud el-Harezmî (ö. 655/1257) Câmi u’l-Mesânîd adlı bir ciltlik
kitapta toplamıútır. Bu sebeple, “Ebû Hanîfe’den hadis rivâyeti sadece
17 civarındadır” tarzındaki øbn Haldûn’un zikretti÷i hususun do÷rulu-
÷unu kabul etmemiz mümkün de÷ildir. 9

B. Ebû Hanîfe’nin Arkadaúları ve Zâhiru’r-rivâye Kitapları
Ebû Hanîfe’nin fıkhî görüúleri, ö÷rencilerinin yazdı÷ı kitaplarla
10
bize ulaúmıútır. Bu ö÷rencilerin en meúhurları; Ebû Yûsuf, Züfer b.
el-Hüzeyl b. Kays, Muhammed b. Hasan eú-ùeybânî ve Hasan b.
Ziyâd el-Lü’lüî’dir. Hanefî mezhebi bunların vasıtasıyla úöhret bul-
muútur. Özellikle de ømâmeyn ve Sahibeyn olarak bilinen Ebû Yûsuf
11
ve ømam Muhammed aracılı÷ıyla meúhur olmuútur. ømâm-ı Âzam ve
arkadaúları, hocalarının hocası olan Abdullah ibn Mes‘ûd’un “ølmin
kaynakları ve gecenin kandilleri olun” úeklindeki vasiyetini en iyi
12
úekilde uygulamıúlardır .
Ebû Yûsuf Yakûb b. øbrâhîm el-Ensârî (ö.181/798) Ba÷dat’ta kadı-
lık yapmıú, Hârûnürreúîd döneminde Baúkadılık (Kâdılkudât) ve Abbasi
devletinin di÷er bölgelerindeki kadıları tayin iúini üstlenmiútir. Böylece
ameli yönden ømâm-ı Âzam’ın mezhebini yayma fırsatını elde etmiútir.
Bunun yanında, yargıda karúılaúılan problemlerin gerektirdi÷i fetvâları
vermiú, sahih kabul etti÷i ve kendisiyle görüútü÷ü hadis âlimlerinden
aldı÷ı hadislere dayalı hükümler vermiútir. Bu sebeple, birçok konuda
Ebû Hanîfe’ye muhalefet etmek zorunda kalmıútır.

7 Bkz. Dr. Abdulkadir, Nazratün Âmme, c. I, s. 222.
8 Son olarak Mısır'da hicrî 1326 yılında basılmıútır. Yaklaúık 800 sayfadır.
9 øbn Haldûn, Abdurrahman, Mukaddime, Kâhire, ts., s. 388.
10 Ebû Hanîfe’nin Fıkhu’l-Ekber adlı kitabı, akâid konusunda birkaç sayfadan oluúan
küçük bir kitaptır. Aliyyü’l-Kâri (ö.1001/1592) bunu úerh etmiútir. Hicrî 1323 yı-
lında Mısır’da, úerhiyle birlikte Tekaddüm Matbaasınca basılmıútır.
11 Ebû Hanîfe ve Ebû Yûsuf ùeyhayn, Ebû Hanîfe ve Muhammed de Tarafeyn olarak
isimlendirilmiúlerdir. Bkz. Muhammed el-Leknevî el-Hindî, el-Fevâidu’l-Behiyye,
Mısır 1324/1906, s. 248.
12 el-Meydânî, Ali øbn Muhammed, Mecmau’l-Emsâl, Kâhire 1920, c. II, s.374.