Page 245 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 245

Ancak yasak olan bu iúlem, baúka geçerli bir iúleme tâbi olarak
meydana gelirse sahih olur. Buna bekâen câiz hale geldi denir. Sözge-
limi bir kiúi bir akarın tamamını hibe etse, daha sonra baúka biri bunun
yarısının kendisine ait oldu÷unu iddia edip ispat etse ve bu konuda
yargı kararı alınsa; hibe geriye kalan yarı hissede geçerli olur. Hâlbuki
bu ortak mal hisseli oldu÷u için, baúlangıçta hibe edilemez; ancak hibe
bekâen geçerlidir.
289
Bu anlamda el-Eúbâh ve Mecelle’de; “Bekâen olan, baúlangıçta
290
olandan daha kolay/hafiftir” ; “Baúlangıçta kabul edilmeyen, bekâen
291
kabul edilebilir. Meselâ hisseli bir malın hibe edilmesi geçerli de-
÷ildir. Ancak bir kiúi, akarını baúkasına ba÷ıúlasa ve daha sonra bu
akarda hakkı olan biri ortaya çıksa; hak sahibinin ortaya çıkmasından
sonra akar, hisseli bir mal olmasına ra÷men, geri kalan kısımda hibe
geçerlidir.” 292
el-Eúbâh’tan naklen 293 Mecelle’de geçen úu kâide de buna yakın-
dır: “Yapılmasına tek baúına izin verilmeyen bir úeye, tâbi olarak izin
verilebilir. Müúteri, satılan úeyi teslim almak üzere satıcıyı vekil yap-
sa, geçerli de÷ildir; ama satın aldı÷ı zahîreyi ölçüp koymak için satıcı-
ya çuvalı verip o da zahîreyi çuvala koyarsa, artık bu teslim alınmıú
294
sayılır.” Bu örnek, Câmiu’l-Fusûleyn’in “Bizzat kendisi kastedildi-
÷inde sâbit olmayıp, zımnen ve hükmen sâbit olan úeyler” bölümünde

289 øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 89.
290 “Bekâ, ibtidâdan esheldiri”, yani bir úeyin devam etmesi, ilk defa meydana gelme-
sinden daha kolaydır (md. 56).
291 Farklı ifadeleri için bkz. øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 49; Güzelhisari, Menâfi, s. 334.
292 “øbtidâen tecvîz olunmayan úey bakâen tecvîz olunabilir. Meselâ, hıssa-i úâyiayı
hibe etmek sahih de÷ildir. Amma bir mal-i mevhûbun bir hıssa-i úayıasına bir
müstehak çıkıp da zabtetse hibe bâtıl olmayıp hisse-i bâkiye mevhûbun lehin malı
olur.” Yani, baúlangıçta yapılması câiz olmayan bir úey, sonradan câiz hale gelebi-
lir. Mesela baúlangıçta ayrılmıú olmayan bir hisseyi ba÷ıúlamak geçerli de÷ildir, an-
cak ba÷ıúlanan bir malın ortak hissesine bir hak sahibi çıkıp ele geçirse ba÷ıúlama
geçersiz olmayıp, geride kalan hisse lehine ba÷ıú yapılan o kimsenin malı olur.
293 es-Suyûtî, el-Eúbâh, s. 83; øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 87. Ayrıca bu eserde, “Bizzat
kendisi kastedildi÷inde kabul edilmeyen, bir úeyin zımnında kabul edilebilir”
kâidesi de bulunmaktadır.
294 “Bizzat tecviz olunmayan úey bitteba’ tecviz olunabilir. Meselâ, müúteri mebi’i
kabz için bâyi’i tevkil etse câiz olmaz. Amma iútira eyledi÷i zahireyi ölçüp koymak
için bâyi’a çuvalı verip o dahi zahireyi çuvala vaz’edicek zımnen ve tebe’an kabz
bulunur” (md. 54).