Page 243 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 243

a) “Var olma bakımından bir úeye ba÷lı olan, hüküm bakımından
da ona ba÷lıdır. Bu sebeple bir hayvan satıldı÷ında, karnındaki yavru-
275
su da bu satıúa dâhil olur.” Burada hayvanın karnındaki yavru, var
olma bakımından annesine ba÷lı oldu÷u gibi, hüküm bakımından da
annesine tâbi olmuútur.
Mecelle’de konuyla ilgili baúka örnekler bulunmaktadır. Meselâ,
zikredilmeksizin alıúveriúe dâhil olan úeyler bunlardandır. Ev satıúında
gömme kilitler gibi satılan mala birleúik olan ve ondan ayrılmayan
úeyler; kilidin anahtarı gibi, satılan úeyin parçaları; geçme, su ve kana-
lizasyon geçirme gibi irtifak hakları, zikredilmeksizin alıúveriúin ko-
nusuna dâhil olurlar. 276
b) “Ba÷ımlı olan úeye ayrıca hüküm verilmez. Meselâ bir hayva-
277
nın karnındaki yavrusu ayrıca satılamaz.” Bunun gibi, kanal geçir-
me hakkı da yalnız araziye ba÷lı olarak satılabilir. 278
c) “Bir úeye sahip olan, onun için zorunlu olan úeylere de sahip
olmuútur. Bunun için bir ev alan kiúi, onun yoluna da sahip olmuú
279
olur.” Bu kâide, ‘bir asla sahip olmak, onun için zorunlu ise fer‘ine
de sahip olmayı gerektirir’ anlamına gelmektedir. Meselâ bir yere
sahip olan, onun altına da, üstüne de sahip olur. Çok süt veren bir
ine÷i, sütü için alan kiúi, alıú amacı göz önünde bulundurularak, akit
anında zikredilmese de, ine÷in süt emen buza÷ısına da sahip olur. 280
281
d) “Asıl düúünce, fer‘ de düúer.” Baúka bir ifadeyle, “ba÷ımlı
282
olunan úey düúünce, ba÷lı olan da düúer.” Meselâ borçlu, borçtan

275 “Vücuda bir úeye tâbi’ olan hükümde dahi ana tâbi’ olur. Binaen-alâ-zâlik bir gebe
hayvan satıldıkda karnındaki yavrusu dahi tebe’an satılmıú olur.” (md. 47).
276 Md. 231, 232, 235.
277 Md. 48.
278 el-Mevsîlî, el-øhtiyâr, c. I, s.18. Geçme hakkı ve su hakkı konusunda, ileride ele
alınaca÷ı gibi, farklı görüúler bulunmaktadır. Mecâmi‘de, hakların tek baúına satı-
lamayaca÷ı belirtilmektedir. Bkz. Güzelhisari, Menâfi, s. 314.
279 “Bir úeye mâlik olan kimse ol úeyin zarûriyyâtından olan úeye dahi mâlik olur.
Meselâ, bir hâneyi satın alan kimse âna mûsil olan tarîka dahi mâlik olur” (md. 49).
280 Md. 231, 1194.
281 “Asıl sakıt oldukda fer’ dahi sakıt olur.” (md. 50).
282 el-Eúbâh’tan alınmıútır. Aynı úekilde bu eserde, “Asıl düútü÷ünde, fer’ de düúer”
kâidesi de yer almaktadır. øbn Nuceym, eú-Eúbâh, s. 48; es-Suyûtî, eú-Eúbâh, s. 81-
83. Mecâmi‘de ise, “Fer’, aslın düúmesiyle düúer” úeklinde geçmektedir. Bkz.
Güzelhisari, Menâfi, s. 334.