Page 247 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 247

302
mektedir. Ayrıca, “Haraç, damâna karúılıktır.” küllî kâidesi de bu-
nun zıddının da sahih oldu÷unu göstermektedir. Kâidedeki haraç,
akardan elde edilen, ürün ve menfaat; damân ise, harcanan nafaka
veya yüklenilen zarar anlamına gelmektedir.
303
Mecelle bir hadis-i úeriften aldı÷ı bu kâideyi úu úekilde açıkla-
mıútır: “Bir úey telef oldu÷unda zararını üstlenecek olan kiúi, sorumlu-
lu÷u karúılı÷ında ondan istifade edebilir. Meselâ müúteri, bir ayıp se-
bebiyle almıú oldu÷u hayvanı iade etse, daha önce bu hayvanı kullan-
ması sebebiyle ücret ödemesi gerekmez. Zira bu hayvan, iade etmeden
önce telef olsaydı, zarar müúteriye ait olacaktı.” 304
Bu maddenin anlamı; bir kiúi hayvan satın alsa, daha sonra ayıplı
oldu÷u ortaya çıksa ve bu ayıp sebebiyle satıcıya hayvanı iade etse,
hayvanın yanında kaldı÷ı süre için satıcıya bir ücret ödemesi gerek-
mez. Çünkü bu hayvan elinde bulundu÷u süre içinde telef olsaydı,
satıcının de÷il müúterinin malı olarak telef olacaktı; ayrıca bu süre
içinde hayvanın nafakasını da müúteri sa÷lamıútır. Dolayısıyla yükle-
nilen sorumlulu÷a karúılık, hayvandan yararlanılmıútır.

D. Haramın etkisi
Haramın etkisi konusunda Mecelle’de, el-Eúbâh ve’n-Nezâir’den
alınan iki kâide bulunmaktadır:
305
a) “Alınması haram olan úeyin, verilmesi de haramdır.” Meselâ
rüúvet ve faiz; alınması haram oldu÷u gibi verilmesi de haramdır. An-
cak øslâm bilginleri, zorunluluk halini bu kuralın dıúında tutmuúlardır.
Meselâ velî, bir gaspçının çocu÷un malını gasp edece÷inden korkarsa,
malı kurtarmak için ona bir miktar mal verebilir.
306
b) “øúlenmesi haram olan úeyin, istenmesi de haramdır.” Meselâ
hırsızlık ve yalancı úâhitli÷i haram oldu÷u gibi, baúkasından istenmesi
de haramdır.

302 Md. 88. Bunun Latincesi úöyledir: “Qui sentit commodum sentire debet et onus.”
303 Bkz. es-Suyûtî, el-Câmiu’s-Sa÷îr, n. 4130.
304 Md. 85.
305 “Alması memnû olan úeyin istenmesi dahi memnû olur” (md. 34).
306 “øúlenmesi memnû olan úeyin istenmesi dahi memnû olur” (md. 35).