Page 249 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 249

312
úeklinde baúka bir ifadeyle geçmektedir. Bu kâide bir örnekle açık-
lanacaktır:
Hanefî mezhebinde ve Mecelle’de, bazı durumlarda kiúi hibeden
dönebilir. Ancak hibeden dönme hakkının belirli engelleri bulunmak-
tadır. Söz gelimi hibe edilen úeyin, alanın elinde de÷iúmesi bu engel-
lerdendir. Meselâ hibe edilen úey bu÷day iken, ö÷ütülerek un yapılsa
313
hibeden dönülemez. Hibeden dönmenin engellerinden bir di÷eri de,
mülkiyet sebebinin de÷iúmesidir. Meselâ, hibeyi kabul eden kiúi, hi-
beyi satmıúsa veya baúka birine hibe ederek teslim etmek suretiyle
mülkiyetinden çıkarmıúsa, hibe eden kiúi bundan dönemez. 314
Burada birinci durumda hibe edilen úeyin kendisinin de÷iúmesi,
ikinci durumda ise hibe edilen kiúiden baúka birine intikal etmek sure-
tiyle mülkiyetin de÷iúmesi hibeden dönmeye engel olup, her ikisi de
aynı hükümdedir. Zira “mülkiyet sebebinin de÷iúmesi, úeyin kendisi-
nin de÷iúmesi gibidir”.

G. Zamanından önce elde etmeye çalıúmak
Dînî/hukukî konular da dâhil olmak üzere, her úeyin bir zamanı
vardır. Mecelle’de, “Bir úeyi vaktinden önce elde etmeye çalıúan kiúi,
mahrumiyetle cezalandırılır.” 315
Meselâ vâris, mirası elde etmek amacıyla mûrisi öldürürse, miras-
tan mahrum olur. Zira katl, øslâm hukukunda miras engellerindendir.

Ancak, es-Suyûtî’nin de belirtti÷i gibi, bu kâidenin dıúında kalan
durumlar, bu kâide altına girerden daha çoktur. Meselâ bu kâidenin
istisnalarından biri, alacaklının borçlusunu öldürmesi halidir. Bu du-
rumda kiúi, alaca÷ından mahrum olmaz; hatta borçlunun ölümüyle
peúin hâle dönüúür ve borcun vadesi beklenmez.

H. Di÷er kâideler
el-Eúbâh ve’n-Nezâir ve benzeri kitaplar ile Mecelle-i Ahkâm-ı

312 Güzelhisari, Menâfi, s. 310, 315.
313 Md. 869.
314 Md. 870.
315 “Kim ki bir úeyi vaktından evvel isti’câl eyler ise mahrumiyyetle muateb olur” (md.
99). Ayrıca Bkz. øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 63; es-Suyûtî, el-Eúbâh, s. 103; øbn
Receb, Kavâid, n. 102, 230.