Page 239 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 239

gelen öldürülenin akrabalarından biri olabilir; bıça÷ı yerden alıp imdat
istemek için veya aynı bıçakla intikamını almak amacıyla katili bul-
mak için veya baúka mâkul bir gaye için çıkmıú olabilir. øúte bu du-
rumda o kiúinin kâtil kabul edilmesi, úüphesiz do÷ru de÷ildir.
Aynı úekilde Hanefi bilginler, bunun dıúında pek çok konuda
karîneyle hüküm verilmesini kabul etmiúlerdir. Meselâ biri tüccar
di÷eri gemici iki kiúi, içinde un bulunan bir gemi hakkında ihtilâfa
düúseler ve her ikisinin de delili yoksa; un tüccarın, gemi de gemicinin
olur. 255
Bu karîneler, hâkimin takdiri, durum ve insanların örfü üzerine bi-
na edilmiútir. Bunun için “örfî durum karîneleri” olarak isimlendiril-
miútir. Günümüzde karîne, ceza hukukunda delil olarak kabul edil-
mekte olup, yargıcın ikna olmasına ve vicdanına bırakılmıútır. Medenî
hukuk sahasında karîne, kayıtsız úartsız delil olarak kabul edilmemiú-
tir. Lübnan Medenî Muhakeme Usûlü Kanunu’nda bu tür karîneler,
kanun dıúı olarak isimlendirilmiú ve “yargıcın, bilinen olaylardan,
bilinmeyen olaylar için çıkarmıú oldu÷u sonuçlar” úeklinde tanımlana-
rak, hâkimin basiret ve ince anlayıúına bırakılmıútır. Karîne, kanunun
úâhitli÷i geçerli saydı÷ı durumlarda ve “önemli, açık ve uygun oldu-
÷unda” delil olarak kabul edilmiútir. 256
Kanûnî olan di÷er karîne grubu ise, kanun koyucunun bilinen bir
olaydan bilinmeyen bir olay için çıkardı÷ı emarelerdir. Meselâ Lüb-
nan Kanûnunda, “Menkul bir mal, iyi niyete dayalı, barıú içinde, açık
ve karıúıklıktan uzak olarak elde edildi÷inde; mülkiyet hakkına istina-
den alındı÷ı kabul edilir ve bu karînenin zıddına delil kabul edilmez”
denmiútir. 257
øslâm hukukunda, hukukî karînelerin örnekleri çoktur. Bunlardan
bir kısmı, daha önce istishâb ve di÷er bazı bölümlerde geçmiúti. “Ço-

255 øbn Âbidin, Neúru’l-Örf, s. 16 vd.
256 Md. 302, 310.
257 Lübnan Medenî Muhakeme Usûlü Kanunu, md. 307. Fransa kanununda da buna
mukabil meúhur “Menkul tasarruf, senede denktir” (En fait de meubles, possession
vaut titre) kâidesi bulunmaktadır.