Page 221 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 221

tildi÷i gibi, do÷um konusunda kadının tek baúına úâhitli÷i yeterli gö-
183
rüldü÷üne göre, bir erke÷in úâhitli÷i haydi haydi geçerlidir. Bunun
gibi okul çocuklarıyla ilgili meselelerde ö÷retmenin tek baúına
184
úâhitli÷i, telef edilen malın kıymetini belirleme hususunda bir eks-
perin úâhitli÷i câiz görülmüútür. Aynı úekilde, tanıkların güvenilir olup
olmadı÷ı, vekilin azli, satın alınan malın ayıbını haber verme ve ben-
zeri di÷er konularda da tek úâhit yeterli sayılmıútır. 185
Mahkemenin resmi dilini bilmeyen tarafların veya úâhitlerin ifade-
leri için mahkemenin kullandı÷ı tercümanın sözleri de bu cümleden-
186
dir. el-Eúbâh ve’n-Nezâir’de ve Mecelle’de “Tercümanın sözü, her
187
hususta kabul edilir” denilmektedir. Ebû Hanîfe, Ebû Yusuf ve
Mâlik’e göre güvenilir bir mütercimin tercümesi yeterlidir. Ancak
Muhammed eú-ùeybânî’ye ve di÷erlerinden gelen tercihe úayan görü-
úe göre, tercüme úâhitlik gibi de÷ildir, dolayısıyla bir kiúinin tercümesi
geçerli de÷ildir. 188
Bunun yanında Hanefî bilginleri, tek kiúinin úâhitli÷inin kabul
edilmedi÷i di÷er durumlarda úâhitlerin asgari sayısını belirlemenin,
üzerinde akıl yürütülemeyen ve nassla belirlenen taabbudî konulardan
oldu÷unu ileri sürmüúlerdir. Çünkü úâhitlerin do÷rulu÷u, sayılarıyla
189
de÷il, adâletleriyle ilgili bir durumdur. Yani burada, úâhitlerin sayı-
sına de÷il, a÷ırlı÷ına ve kıymetine itibar edilir. Bu sebeple Hanefîler,
delillerin de÷erlendirilmesinde, úâhitlerin sayısının çoklu÷una itibar
etmemiúler; ileride daha geniú olarak açıklanaca÷ı gibi, birçok mese-
lede örfte geçerli olan karîneleri ve bunlarla hüküm vermeyi kabul
etmiúlerdir.

183 Bkz. ez-Zeylâî, Kenz, ay.
184 el-Haskefî, Durru’l-Muhtar, c. II, 344.
185 øbn Vehbân, Manzumetü’l-Vehbâniyye (Kâhire 1296/1878) isimli eserinin 61. sahi-
fesinde bu türden 11 örnek zikretmektedir. øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 88’de buna
bir misal daha ilave etmektedir. Ali Haydar Mecelle’nin 1825. maddesini úerhe-
derken Ebussuûd’dan naklen onbeú misal zikretmektedir. Bu konuda Mâlikîlerin
misalleri için bkz. øbn Ferhûn, Tebsiretü’l-Hükkâm, c. I, 231 vd.
186 øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 51.
187 Md. 71.
188 Detaylar için bkz. el-Fetâva’l Hâniye,(el-Fetâva’l-Hindiyye’nin kenarında), c. II, s.
378; el-Aynî, Umdetu’l-Kârî, c. XXIV, s.266; eú-ùevkânî, Neylü’l-Evtâr, c. VIII,
s.234; øbn Ferhûn, Tebsiretü’l-Hükkâm, c. I, s.237.
189 ez-Zeylâî, Kenz, c. IV, s.212.