Page 225 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 225

adâletli olup olmadı÷ı bilinmedi÷i için yemin ile kuvvetlendirilmesi
gerekir. ømam øbn Ebî Leylâ ve seleften bazı kâdîler bu görüúü benim-
semiútir. Aynı úekilde Hanefî bilgin øbn Nuceym de bu görüúü tercih
etmiútir. Bu görüúü kabul eden meúhur Hanbelî ømam øbn Kayyım el-
Cevziyye úöyle demiútir: “Hâkim, do÷ruluklarında úüpheye düúmesi
halinde úâhitleri tefrik edebilir; bu durumda, onlara yemin ettirmesi en
uygun olandır.” Mâlikîlerde de durum böyledir; úüphelenildi÷inde
úâhitlere yemin verdirilebilir. 201
Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye bu ikinci görüúü kabul etmiú ve konuy-
la ilgili 1727. maddeyi úöyle düzenlemiútir: “Aleyhine úahitlik yapılan
kiúi, hükümden önce, úahitlerin yalan söylemediklerine dair yemin
verdirilmesini hâkimden talep etti÷inde, úahitli÷in yeminle desteklen-
mesine gerek görülürse, hâkim úahitlere yemin teklif ederek ‘yemin
ederseniz úahitli÷inizi kabul ederim aksi takdirde etmem’ diyebilir.”
Modern kanunların tamamı, úâhitlere yemin verdirilmesini gerekli
görmüútür. Bu ba÷lamda Lübnan Medeni Muhakeme Usûlü Kanu-
nu’nda; “ùâhidin, úâhitlikten önce tamamen do÷ruyu söyleyece÷ine ve
do÷rudan baúkasına úâhitlikte bulunmayaca÷ına dair yemin etmesi
gerekir” denmiútir (md. 272). 202
7. Tevâtür (úâhitlerin çoklu÷u, yaygın söylenti)
Fakihlerin ço÷unlu÷una göre e÷er iki delil birbiriyle çeliúirse, sa-
yıya bakılarak bunlar arasında tercih yapılmaz. Bu hususta Mecel-
le’de, “ùâhitlerin çoklu÷una itibar edilmez. Yani taraflardan birinin
di÷er tarafa nispetle úâhitleri çok oldu÷u için tercih olunması gerek-
mez. Ancak úâhitlerin çoklu÷u tevâtür derecesine ulaúırsa durum de÷i-
203
úir” denmektedir.
Tevâtür lügatte, “çeúitli úeylerin birbiri peúine gelmesi”; ıstılahta
ise, “sözleriyle bilgi meydana gelecek kadar kalabalık bir grubun aynı

201 Bkz. øbn Kayyım, et-Turuku’l-Hükmiyye, 125; øbn Âbidîn, Muhammed Emin,
Kurretu’l-Uyûni’l-Ahyar Tekmiletu Reddi’l-Muhtar, Kahire 1324/1906, c. I, s.73;
el-Haraúî, Ebû Abdullah, ùerhu Muhtasar-ı Sîdî Halil, Kahire, 1316-17/1898-99, c.
V, s.187.
202 Aynı úekilde bkz. ùer‘î Mahkemeler Hukuku’nun 4 Teúrinussânî 1942 tarih ve 241
sayılı yasama kararıya yayınlanarak yürürlü÷e girmiú olan 89. maddesi.
203 Md. 1732.