Page 162 - Microsoft Word - orjinal

162 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

den çirkin bir davranıú olarak görülmedi÷inden, bu úekilde yaúayan bir
vâsinin vesâyetten azledilmesine yeterli sebep olarak kabul edilme-
108
miútir. Hâlbuki baúkalarına göre durum bunun aksinedir.
Âdet, milletlerin oluúumunda bütün toplumsal yansımaların teme-
lini oluúturmuútur. Tek baúına dinin, ahlakın ve muâmelâtın esasını
teúkil etmiútir. Daha sonra, mahkemelerin ortaya çıkması ve kanunla-
rın tedviniyle, hukûkî yönden önemini yavaú yavaú yitirmiútir. Günü-
müzde ise, âdetin oynadı÷ı rol çok azalmıútır.
Bu sebeple Roma hukuk tarihinde âdet asli kaynaklardan olmuú-
tur. ølk olarak âdet, on iki levha kanunu (Duodecim Tabulae) içinde
toplanmıútır. “Tedvin edilmemiú kanun, âdetin güzel gördü÷ü úeydir”
diyen Justinian’in zamanına kadar muteber olarak kalmıútır. 109
Daha önce de ifade edildi÷i gibi, Fransa’da âdet, örfî kanun ülkesi
diye bilinen kuzey eyaletlerinin kanunu olarak fonksiyon icra etmiútir.
Fakat Napolyon kanununun tedvin edilmesinden ve onu di÷er kanun-
ların izlemesinden sonra âdetin önemi azalmıú; ticaret ve di÷er hukukî
110
iúlemler gibi az bir bölüm dıúında etkisi kalmamıútır. Bilginlerinden
az bir kısmı dıúında, artık bu konuyu iúleyen yoktur. 111
112
øngiltere ve Amerika’da genel örfün, hukukun kaynaklarından
biri oldu÷u görülür. ùu kadar var ki, eski âdetlerin ço÷u, günümüzde,
göz ardı edilemeyecek örnek uygulamalar olarak mahkeme kararları-
nın içine dâhil edilmiú bulunmaktadır.
Sonuç olarak âdet, milletlerin hukuk tarihinde önemli bir rol oy-
namıútır. Bu, geçmiúe kıyasla günümüzde az olsa da, hukuk sistemle-
rinin göz ardı edemeyece÷i hayati bir roldür. Çünkü âdetler kanunlar-
dan önce vardı ve kanunların tedvininden önce onların iúlevini görü-
yordu. Kanunları hala desteklemeye, açıklamaya, düzenlemeye ve

108 Douai østinaf Mahkemesinin 11 Nisan 1938 tarihli kararı bu yöndedir. Bkz. Sérail,
1938, II, s.215-216.
109 “Ex non scripto jus venit, quod usus comprabavit.” Bkz. Justinian, Institutes,1,2,9.
110 Bunun örne÷i bahúiútir. Fransızcası pourboire’dir. Önceleri gönüllü olarak hizmet-
çilere ve di÷erlerine verilen bir bahúiúti. Fakat günümüzde örfün tesiriyle zorunlu
hale geldi. Fransa ve di÷er Avrupa ülkelerinde ço÷unlukla faturaya onda bir ora-
nında servis ücreti adı altında eklenmektedir.
111 François Gény.
112 Common Law