Page 160 - Microsoft Word - orjinal

160 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

hakkında nass bulunmayan konularda bilginler ve fakihlere danıúmıú-
tır.
ùer‘î hükümler ve adâletle kayıtlı olmak, øslâm hukukunda idare-
cilere itaat için gerekli olan úarttır. Buna delâlet eden pek çok hadis-i
úerif vardır: “øtaat ancak maruftadır. Günah olan emredilmedikçe,
dinleyip itaat etmek gerekir. Günah olan úey emredilince dinleyip itaat
95
etmek gerekmez. Yaratan’a isyan hususunda, yaratılana itaat yok-
tur.” 96
Burada Sünnîlerdeki halifenin konumu ile ùîa’daki imamın statüsü
arasındaki farka iúaret edilecektir. ømâmiyye ùiasına göre imamlar,
97
“Allah’ın yeryüzündeki halifeleridir.” Sünnîler nezdinde halife ise,
98
“ümmeti içinde, peygamberin halefleridir.” Bu fark, ùîada imamların
hatadan masum olduklarını ve kendilerine itaat edilmesi gerekti÷ini
99
ortaya koyarken, Sünnîlerde halifenin masum olmadı÷ını göstermek-
tedir. Sünnîlere göre; “Allah’ın emirlerini ihlal durumunda sultana
itaat yoktur, itaat ancak dinen güzel ve helâl olan iúlerdedir. 100
øslâmî hükümlerin çıkarılmasında devlet baúkanına tanınan kanun
koyma yetkisini sınırlayan hususlardan biri de, Kur’an-ı Kerim’e da-
yanan, úûrâ prensibidir: “…øú konusunda onlarla istiúare et. Bir kere
101
de karar verip azmettin mi, artık Allah’a tevekkül et…”; “Onların
102
iúleri aralarında istiúare iledir.” el-Buhârî, Hz. Peygamber’in bazı
iúlerde ashabıyla istiúare etti÷ini; ondan sonra da devlet baúkanlarının,
en kolay yolu tercih etmek için, Kitap ve Sünnet’te hakkında nass
bulunmayan mubah konularda güvenilir ilim adamlarıyla istiúare ettik-
103
lerini rivâyet etmektedir. Özellikle, içtihat ve hükümlerinde istiúa-
reyi esas alanların önde geleni Hz. Ömer’den, bu konuda pek çok

95 el-Aynî, Umdetu’l-Kârî, c. XVII, s.314, c. XIV, s.221; Müslim, Sahih, c. VI, s.15
96 es-Suyûtî, el-Câmiu’s-Sa÷îr, n. 9903; Ahmet b. Hanbel’in Müsned’i ve el-Hâkim’in
el-Müstedrek’inden naklen.
97 el-Kuleynî, Ebu Ca‘fer Muhammd øbn Yakub, Usûlu’l-Kâfî, Kahire 1933, s. 69.
98 øbn Haldûn, Mukaddime, s.166.
99 eú-ùehristânî, el-Milel ve’n-Nihal, øbn Hazm’ın kenarında, c. I, s.151.
100 Güzelhisari, Menâfi, s. 330.
101 Al-i ømrân 3/159.
102 ùûrâ 42/38.
103 el-Aynî, Umdetu’l-Kârî, c. XXV, s.78, 79; Müslim, Sahih, c. V, s.157.