Page 167 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 167

Bir terziyle sözleúme yapıldı÷ında, örf öyle gerektirdi÷i için, ip ve
i÷ne terzi tarafından karúılanır. Bir kiúi, herhangi bir ücret úartı koúul-
maksızın çocu÷unu sanat ö÷renmek üzere bir ustanın yanına verir ve
çocu÷un sanatı ö÷renmesinden sonra taraflardan biri di÷erinden ücret
talep ederse, bu takdirde, o beldenin örf ve âdetine göre hareket edilir.
E÷er örfte, ustanın ücret alması yerleúik bir uygulama ise, ö÷reticiye
emsal ücret, yani bu ö÷retme iúi için örfte kabul edilen ücret verilir.
Aksine çocu÷a ücret verilmesi âdet haline gelmiúse, ö÷reticinin ücret
ödemesine hükmedilir. 135
Aynı úekilde, satıcının parayı iade etti÷inde alıcıdan malı geri al-
ması úartıyla yapılan bey‘i bi’l-vefâ, örf haline gelmesi nedeniyle câiz
kabul edilmiútir. 136 øbn Nuceym’in zamanında, Kahire çarúılarında
“hava parası” adıyla ortaya çıkan uygulama tecviz edilmiútir. Bu uy-
gulamaya göre, dükkân sahibi kiracıyı dükkândan çıkaramıyor, baúka-
137
sına kiraya veremiyordu. Buhârâ bilginleri, ücrette belirsizlik bu-
lunmasına ra÷men, bir kiúinin yarısına karúılık dokunmak üzere ipli-
÷ini dokumacıya vermesini örfe dayanarak câiz görmüúlerdir. Keza
Hanefî fakihleri ücrette belirsizlik bulunmasına ra÷men, yiyecek ve
giyece÷ini karúılamak üzere sütanne tutulmasını tecviz etmiúlerdir. Bu
bilginler alıúveriúte zikredilmeden akde dâhil olacak úeyler konusunda
örfe itibar edilece÷ini belirtmiúlerdir. Bu çerçevede bir evin satıúında,
evden ayrı olan merdiven, Kûfe halkının örfüne göre alıúveriúe dâhil
kabul edilmezken, Kahire halkının örfüne göre dâhil edilmiútir.
Bir tüccarın, ücretin miktarı ve ödeme úekli konusunda müúteriyle
anlaúmadan malını satması durumunda, tüccarlar arasında cari örf,
satıcının her hafta taksitle ödeme yapması úeklinde ise, alıúveriú buna
göre gerçekleúmiú olur. 138
Baúka bir örnek de úudur: Bir kiúi, tellal, hamal ve marangoz gibi

135 Mecelle, md. 569, 574.
136 Mecelle, md. 118.
137 Hava parası konusunda farklı görüúler için bkz. el-Hamevî, Ahmed øbn Muham-
med, Gamzu Uyûni’l-Beúâir ùerhu’l-Eúbâh ve’n-Nezâir, Kahire 1920, c. I, s.136-
138; Fetevâ-i Muhammed b. Bilal el-Hanefî, Ebusuûd ve Nasurriddin el-Lakâni
el-Mâlikî ve di÷erleri.
138 Beyrut ve di÷er úehirlerde tüccarlar arasında yaygın olan ve “sebtiyye” olarak
adlandırılan her Cumartesi bir miktar ödeme yapma âdeti, bunun örneklerindendir.