Page 166 - Microsoft Word - orjinal

166 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

olan örfe itibar edilir. øúlemin yapılmasından sonra ortaya çıkan örfe
131
itibar olunmaz. De÷iúik paraların kullanıldı÷ı bir bölgede, herhangi
bir malın bedeli olarak bir miktar dinar veya dirhem üzerine anlaúılmıú
olsa, söz konusu alıúveriú, o beldede geçerli olan para birimi ile alıúve-
riú esnasındaki yaygın olan örfe göre iúlem görür. Akitten sonra ortaya
çıkan farklılık ve de÷iúiklik dikkate alınmaz.
4. Taraflar örfe aykırı bir úart koúmuúlarsa, bu takdirde örfe itibar
edilmez. Çünkü örf gizli bir úart gibidir. Açıkça belirlenen bir úart
bulundu÷unda, gizli úart olan örf kabul edilmez.
5. Mecâmi‘de; “Örf, ancak bir nassa aykırı de÷ilse hüccet olur”
132
denilmiútir. Buna binaen, “örf bir nassa aykırıysa ona itibar edilmez,
çünkü nass örften daha kuvvetlidir” görüúü tercih edilmiútir. Ancak
ømam Ebû Yûsuf, nassın genel örfe dayandırıldı÷ı durumlarda farklı
bir görüú benimsemiútir. Daha önce de belirtildi÷i gibi, Mecelle Ebû
Yûsuf’un görüúünü tercih etmiútir. Önceki bölümlerde tafsilatlı bir
úekilde bunların açıklaması yapılmıútı.
Her halükârda, bizim kastetti÷imiz ve øslâm hukukunun harici
kayna÷ı olarak kabul etti÷imiz âdet, muteber aslî kaynaklara uygun
düúenlerdir. Söz konusu asli kaynaklara veya øslâm’ın ruhuna, hikme-
tine ve nasslarına ters düúen âdetler, dinen açık bir úekilde reddedil-
miútir. Bedevî uygulaması olan kadınların mirastan mahrum edilmele-
133
134
ri, talâka yemin ve üç talâkı bir sözle gerçekleútirmek, -hîle-i
úer‘iyyeyi kabul eden ekollere göre- kanuna karúı hîle yapmak ve ben-
zeri uygulamalar, haram veya kınanmıú âdetlere gösterilebilecek ör-
nekler cümlesindendir.

E. Âdetin Hakem Oluúuna Örnekler
Âdetin hukukî iúlemlerde hakemli÷i (ba÷layıcılı÷ı) konusunda
Mecelle ve fıkıh kitaplarında pek çok örnek bulunmaktadır. Burada
konuyu izah çerçevesinde birkaç misal üzerinde duraca÷ız.

131 es-Suyûtî, el-Eúbâh, s. 68; øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 40.
132 Güzelhisari, Menâfi, s. 324.
133 Ârifu’l-Ârif, Kitâbu’l-Kadâi Beyne’l-Bedv, Kudüs 1933, s. 125; Kennett, A.,
Bedouin Juistice, Cambridge 1925, s. 99.
134 Bkz. øbn Teymiyye, el-Fetâvâ, c. III, s.2 vd; el-Menâr, yıl. 1343/1924, s. 737-742.