Page 165 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 165

ral, farklı ifadelerle yer almıútır. Örne÷in el-Bezzâziye’de; “Örfen úart
koúulan, dînen úart koúulmuú gibidir”; Mecâmi‘de; “Ço÷unlu÷un âdeti
olan úey, úart hükmündedir” úeklinde ifade edilmiútir. 122
3. “Tüccarlar arasında kabul edilen úey, aralarındaki iúlemlerde
123
úart koúulmuú gibidir.” “Tacirler arasında örf olan úey, úart koúul-
muú gibidir.” 124
125
4. “Örf ile belirlenen nass ile belirlenmiú gibidir.” Bu kâide
Mebsût’ta, “Örf ile sâbit olan nass ile sâbit olmuú gibidir” úeklinde
ifade edilmiútir. 126

D. Âdetin ùartları
Hukuken ba÷layıcı olabilmesi için, âdetin bir takım úartları taúı-
ması gerekir. Bu úartlar úunlardır.
1. Tarifte de belirtildi÷i gibi, “sa÷lıklı düúünen kiúilerce kabul
edilmiú olması” gerekir. Baúka bir ifadeyle, aklen kabul edilebilir ve
zevk-i selime veya kamu hissiyatına uygun olmalıdır.

2. Âdet, yaygın, sürekli yapılan iúlerden olmalıdır. el-Eúbâh ve’n-
127
Nezâir ile Mecelle’de geçen küllî kâidede; “Âdet ancak muttarid
128
yahut gâlip oldukda muteber olur” denilmiútir. Bu kâide Mecel-
le’nin 42. maddesinde; “nadire de÷il, yaygın ve baskın olana itibar
129
edilir” úeklinde açıklanmıútır. Sözgelimi, alıúveriú akdinde para
mutlak olarak zikredilip cinsi belirtilmez ise, o ülkede ço÷unlukla
130
kullanılan para birimi üzerinden iúlem yapılması gerekir, nadir kul-
lanılan para birimi üzerinden de÷il.
3. Muamelelerden önce veya muamelelerin yapıldı÷ı anda mevcut

122 Güzelhisari, Menâfi, s. 324.
123 “Beyne-t tüccar maruf olan úey beynlerinde meúrut gibidir” (md. 44).
124 øbn Âbidin, Neúru’l-Örf, s. 15’te nakledildi÷i gibi.
125 “Örf ile tayin nass ile tayin gibidir” (md. 45).
126 øbn Âbidin, Neúru’l-Örf, s. 4.
127 øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 37.
128 Md. 41. Bu; örf ve âdetin kesintisiz uzun bir zamandır ço÷unluk tarafından yapıla-
gelmekte olması gerekir úeklinde anlaúılmalıdır (çev.).
129 Güzelhisari, Menâfi, s. 325. Krú. Latince atasözü: “Ad ea quae frequentius acidunt
jura adaptantur.”
130 el-Merginânî, Burhanudddin, el-Hidâye ùerhu Bidâyeti’l-Mübtedi, Kahire 1326-
27/1908-09, c. III, s. 18.