Page 143 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 143

rum de÷iúmiútir. Bu dönemde yardımlaúma, kabileden dîvan üyelerine
geçti÷inden, Hz. Ömer, Hz. Peygamberin zamanındaki uygulamanın
hilâfına, diyeti dîvan üyelerine yüklemiútir. Irak ekolü fakihleri de bu
görüúü benimsemiúlerdir.
es-Serahsî bu de÷iúikli÷i úöyle haklı göstermeye çalıúmıútır: “ùa-
yet ‘Resulullah’ın hükmetti÷i bir úeyin hilafına Sahâbenin icmâ etti÷i
nasıl düúünülebilir’ denirse, ‘bu Resulullah’ın hükmetti÷ine uygun bir
icmâdır’ deriz. Çünkü onlar, Hz. Peygamberin, aralarındaki yardım-
laúmaya itibar ederek (diyet konusunda) kabileyi sorumlu tuttu÷unu, o
dönemde kiúilerin güç ve desteklerinin aúiretlerinden geldi÷ini biliyor-
lardı. Daha sonra Hz. Ömer dîvanları oluúturunca, güç ve destek onla-
ra kaymıú, hatta kiúi, divanını müdafaa için kabilesiyle savaútı÷ı du-
rumlar olmuútur.” Ancak ømam eú-ùâfiî bu de÷erlendirmeyi kabul
etmemiútir. Çünkü ona göre, âkile Hz. Peygamber döneminde aúiretti
ve ondan sonra da bu konuda nesh olamaz. 35
2. Bazı Halifelerin Uygulamaları
Sünnetin de÷iútirilmesiyle ilgili olarak, el-Buhârî’nin Sahîh’inde
rivâyet etti÷i Halîfe Ömer b. Abdülaziz’in úu sözü örnek olarak veri-
lebilir: “Hz. Peygamber zamanında hediye, hediye idi. Bu gün ise rüú-
vettir.” Nitekim Hz. Peygamber, Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer halktan
hediye kabul ediyorlardı. Fakat Ömer b. Abdülaziz hediye almaktan
kaçınmıú ve bunu rüúvet olarak de÷erlendirerek kötü saymıútır. 36
Aynı úekilde, zimmîlerin diyeti hususundaki rivâyetler de sünnetin
de÷iútirilmesinin örneklerindendir. Zimmînin diyeti, Ebû Hanîfe’ye
göre Müslüman’ın diyetine denk; ømam Mâlik ve øbn Hanbel’e göre,
Müslümanınkinin yarısı; eú-ùâfiî’ye göre ise üçte biridir. Konuyla
ilgili olarak el-Beyhakî, ømam Zührî’den, Hz. Peygamber, Hz. Ebû
Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman zamanlarında Yahudi ve Hıristiyanla-
rın diyetlerinin Müslümanlarınki kadar oldu÷unu, Muaviye’nin bu
diyetin yarısını devlet hazinesine aldı÷ını, di÷er yarısını da öldürüle-
nin ailesine bıraktı÷ını; Ömer b. Abdulaziz’in ise, hazinenin hissesini
kaldırdı÷ını, diyetin yarısının öldürülenin ailesine verilmesine hük-

35 es-Serahsî, el-Mebsût, c. XXVII, s.125-126.
36 el-Aynî, Umdetu’l-Kârî, c. XIII, s.154.