Page 139 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 139

intikal etmenin imkânını reddetmiú, “bunu gerektiren bir nass olmak-
sızın… durum ve úartların, zaman veya mekanın de÷iúmesiyle … hü-
küm de÷iútirmek bâtıldır” demiútir. 18
Buna ra÷men, kuúku yok ki, halifelerden, imamlardan ve fakihler-
den, illetin veya üzerine bina edildi÷i örfün de÷iúmesi ya da kamu
yararı ve zorunluluk sebebiyle, nassların tamamen veya kısmen de÷iú-
tirilmesini câiz görenler olmuútur. Burada fıkıh kitaplarında rastlanan
ve bu konuyu destekleyen bazı örnekler sunulacaktır. Ancak bunlar
konuyla ilgili örneklerin tamamını içermemektedir. Bu örnekler kısaca
açıklanarak asli kaynakları gösterilecek, herhangi bir yorum yapılma-
yacak veya belli bir görüúe meyledilmeyecektir.
1. Hz. Ömer’in Uygulamaları
Halife Ömer b. el-Hattâb el-Fârûk’un, øslâm devletinin kurucusu
oldu÷u tartıúmasız bir gerçektir. Hz. Ömer, hilafeti döneminde, adâlet,
metanet ve cesaretiyle meúhur olmuútur. Onun zamanında devlet güç-
lü, halkın hak ve menfaatlerini korumada duyarlı olmuútur.
Onun zamanı, pekçok fetih ve dinamik de÷iúikliklerle doludur.
Bunun neticesinde, birçok ihtiyaç ortaya çıkmıú ve eski âdetler de÷iú-
miútir. Bu âdet ve ihtiyaçlardaki de÷iúikli÷in, Hz. Peygamber (s.a.s) ve
Halife Hz. Ebû Bekir dönemindeki bir kısım hüküm ve fetvâlarda
de÷iúiklik getirece÷ine úaúmamak gerekir.
Hz. Ömer, bu konuda kararlı ve keskin görüúlü idi. Siyaset-i
úer‘iyye veya Müslümanların genel yararları zorunlu kılıyorsa,
nasslara muhalefetten bile geri kalmamıútır. Hz. Ömer’in yaptı÷ı bu
de÷iúikliklerden bazıları úunlardır:
a. Müellefe-i Kulûb
Bilindi÷i gibi Kur’an-ı Kerim’de, zekâtın verilece÷i yerler belir-
lenmiú; “Sadakalar (zekâtlar) Allah’tan bir farz olarak, ancak fakirler,
düúkünler, zekât toplayan memurlar, kalpleri øslâm’a ısındırılacak
olanlarla, (özgürlü÷e kavuúturulacak) köleler, borçlular, Allah yolunda
19
çalıúıp cihat edenler ve yolda kalmıú yolcular içindir...” buyurul-

18 øbn Hazm, el-øhkâm, c. V, s. 4.
19 Fakir ve miskinler, muhtaçlardır. Âmilîn, zekât toplayıcıları; Rikâb, kölelikten
kurutulmaya çalıúanlar; Fî sebilillah, cihat edenler; øbn-i sebil ise yolda kalmıúlar-