Page 137 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 137

örfün de÷iúmesi sebebiyle, bu iúler için ücretle çalıútırılmasına cevaz
vermiúlerdir.
Aynı úekilde sonraki âlimler, Hanefî mezhebindeki “menfaatler
tazmin edilmez” kâidesine ra÷men, yetim ve vakıf akarlarını gasp
eden kiúilerin, menfaatlerini de tazmin etmeleri gerekti÷i yolunda
fetvâ vermiúlerdir. Keza, zamanın de÷iúmesiyle hükümlerin de÷iúece-
÷i prensinden dolayı, mezhebin kabul etti÷i asli hükmün aksine, yetim
ve vakıf binalarının bir seneden fazla, arazilerinin ise üç seneden fazla
süreyle kiraya verilmesinin câiz olmadı÷ına fetvâ vermiúlerdir.
Bundan baúka, eskiden evler aynı tarzda yapılıyordu. Alıcı evin bir
odasını gördü÷ünde, evin tamamını görmüú sayılırdı ve Hanefîlerce
tanınan görme muhayyerli÷ine (hıyâr-ı rü’yet), yani görmeden aldı÷ı
malı görünce alıú veriúi feshetmeyi isteme hakkına sahip olmuyordu.
Fakat sonraki fıkıh bilginlerinin zamanında, binalar eskiden oldu÷u
gibi aynı tarzda yapılmadı÷ından, bu bilginler, evin bütün odalarının
bir tarzda yapılması durumu hariç, alıú veriúten önce alınacak evin
bütün odalarının görülmesi gerekti÷ini söylemiúlerdir. Mecelle-i Ah-
kâm-ı Adliyye de bunu kabul etmiútir. 13

E. Nassların De÷iúmesi
Eski ve modern bütün hukuk sistemlerinde hükümlerin de÷iúmesi
sabittir. Ça÷daú hukuk sistemlerinde bu mutlak manada gerçekleúmek-
tedir. Zira kanunlar, insanlar tarafından yapılmıú olup, yapıldı÷ı yolla
de÷iútirilirler. E÷er bu hukukî bir metin ise, sonradan gelen baúka bir
metin ile de÷iútirilir.
Müslümanlara gelince, müçtehitlerin ço÷unlu÷u, hükümlerin de-
÷iúmesi prensibini kabul etmiútir. Fakat Kitap ve Sünnet’te açık bir
hüküm bulunan konularda, bu de÷iúimin câiz olup olmadı÷ı hususun-
da ihtilâf etmiúlerdir. Bu konudaki zorluk, øslâm hukukunun özelli÷in-
den ve ilahi kaynaklı olmasından kaynaklanmaktadır.
ùüphesiz Kitap ve Sünnet’te nesih vuku bulmuútur. Neshin mana-
sı, sebepleri ve úartlarını önceki bölümde açıklamıútık. Aynı úekilde,
fiilen gerçekleúmiú olması sebebiyle, neshin câiz oldu÷u hususunda

13 Md. 326.