Page 131 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 131

H. Roma Hukukunda øçtihat
Bu konuyu tamamlamadan önce, fakihlerin içtihatları ile Roma
hukukçularının içtihatları arasındaki benzerliklere bakarak, Roma
hukukundaki içtihattan bahsetmek yerinde olacaktır.
183
Eski Roma'da, kanun ilmi, baúpapaz’ın himayesinde ona mah-
184
sus bir sırdı. Daha sonra bu bilim, onlardan kıdemliler tabakası diye
bilinen hukukçulara geçmiútir. Ancak bu hukuk, ømparator Augustus
zamanına kadar bir geliúme göstermemiútir. Onun döneminde,
185
186
Proculiaus ve Sabiniaus ekolü olmak üzere meúhur iki ekol ortaya
çıkmıútır. øsâ'dan sonra ikinci asırda, Roma hukuku altın ça÷ını yaúa-
mıútır. Bu dönemde pek çok bilgin ortaya çıkmıútır. Bunlardan Gaius,
Papinianus, Ulpianus, Paulus ve Modestinus en meúhurlarıdır. Bu
bilginler ve takipçileri, ømparator Justinian hukukunun kayna÷ını oluú-
turan çok sayıda kitap ve Batı hukuk tarihinde kalıcı eserler telif et-
miúlerdir.
187
Roma hukukçularının kararları, ilk zamanlarda, ö÷rencilere ve-
ya davacılara (maslahat sahiplerine) verilen cevaplar türündendi. Bu
türden cevaplar bazen, ba÷layıcı olmamak kaydıyla, hâkimlere de
verilmiútir. Ancak bu durum Augustus döneminde de÷iúmiú, o hukuk-
çulardan bir kısmına, hukukî danıúmanlık hakkı tanımıú ve eúit statü-
deki baúka bir hukukçunun muhalif görüúü bulunmadı÷ı sürece, bunla-
rın verdikleri hükmün benzeri olaylarda hâkimleri ba÷layıcı oldu÷unu
emretmiútir.
Sonunda, miladî 426 yılında, hâkimlerin anılan beú hukukçunun
içtihadıyla kayıtlı olduklarına ve onların yazmıú oldukları eserlerin
188
mahkemede delil olarak kabul edilece÷ine dair bir kanun çıkarılmıú-
tır. Bu hukukçuların arasında görüú ayrılı÷ı bulunması halinde ço÷un-
lu÷un görüúünün kabul edilmesi, eúitlik olması (tıkanıklık) halinde ise
en meúhuru olan Papinianus'un görüúünün tercih edilmesi öngörül-

183 Pontifex Maximus.
184 Veteres.
185 Proculiaus, Labeo ekolünün kurusunun talebesidir.
186 Sabiniaus, Capito'nun talebesidir.
187 Responsa Prudentium.
188 Bu kanun “Law of Citations” olarak isimlendirilmektedir.