Page 127 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 127

dir. Bu tür taklide, sadece içtihada gücü yetmeyen avamdan cahil in-
sanlar veya içtihada yetkin olmayan talebeler için cevaz verilmiútir.
Bunlar hakkında, küllî kâidelerde úöyle denilmektedir: "Cahil hakkın-
166
da fetvâ, âlim hakkında içtihat gibidir," ; "Cahillere göre müçtehit-
lerin fetvâları, müçtehitlere göre dinî delillerin durumu gibidir." 167
Makul olan da budur. Zirâ sosyal ve iktisadî hayat, bazı insanların
farklı meslek ve sanatlarla meúgul olmalarını zorunlu kılmaktadır.
Yalnız fıkıh ve fıkıh usûlünde uzman olanlar, kendilerini içtihada
hasredebilirler. Uzmanlaúma imkânını elde edemeyenler ise, "e÷er
168
bilmiyorsanız ilim sahiplerine sorun" âyetinin hükmüyle amel ede-
rek, müçtehitlerin sözüne tâbi olurlar.
ùüphesiz, mezheplerin teúekkülünden sonra, içtihadın alanı önce-
kine göre daralmıútır. Zira meseleler ve hükümler daha önceki müçte-
hitlere sunulmuú, onlar bu konuların üzerinde durmuú, içtihat etmiúler,
görüúlerini desteklemek için deliller ileri sürmüú, mezheplerini belirli
esas ve prensipler üzerine bina etmiúlerdir. Öyle ki, bundan sonra
ba÷ımsız olarak içtihat etmek isteyenlerin sayısı çok az olmuú ve müç-
tehitlerin ço÷unlu÷u belli bir mezheple ba÷ımlı olmuúlar; o mezhebin
usûlüne uygun fetvâ vermiúlerdir. Hatta daha önce de açıklandı÷ı gibi,
içtihat kapısı kapatılmıútır. Ancak bu durum, Vehhabîlik, Selefîlik gibi
yeni ıslahat hareketlerinin ortaya çıkmasından sonra çok devam et-
memiútir. øçtihat kapısının kapatılması, daha önce de belirtildi÷i gibi,
dinin ruhuna ve açıkladı÷ımız delil ve nasslara aykırıdır.
Taklit konusunda bazı sorular ortaya atılmaktadır: Sünnî dört
mezhebin dıúındaki imamlar taklit edilebilir mi? Bir mezhepten baúka
bir mezhebe geçilebilir mi?
Birinci soruyla ilgili olarak øbn Salah; “taklitçi sadece dört imamı
taklit edebilir, baúkasını de÷il. Çünkü onların mezhepleri yayılmıútır,
meseleleri tahkik edilmiú ve kaydedilmiú, fer‘î konuları da yayınlan-
169
mıútır” demiútir. Bu kabul edilebilir bir görüútür. Taklitçi hükümleri
bilmedi÷i için, böyle bir kimsenin meúhur olan mezhebe uyması akla

166 Güzelhisari, Menâfi, s. 326.
167 eú-ùâtıbî, el-Muvâfakât, c. IV, s.292.
168 Nahl 16/43.
169 el-øsnevî, Nihâyetü’s-Sûl, c. III, s.191.