Page 126 - Microsoft Word - orjinal

126 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

maktadır. Ayrıca, müçtehidin görüúünde isâbet veya hata edebilece÷i-
ni göstermektedir. Müçtehidin aklî konularda isâbet etmesi gerekti÷ini
ileri süren Mu'tezîlenin aksine tercih edilen görüú budur. 163
Mu’tezilenin bu iddiası, takatin üstünde bir tekliftir. Bu ise dinen câiz
de÷ildir. Nitekim Kur'an'da "Allah kiúiyi, ancak gücünün yetti÷iyle
yükümlü kılar" buyurulmaktadır. 164
øçtihadın gereklili÷i ve taklidin haram olması, bir müçtehidin veya
hâkimin, hatalı oldu÷u ortaya çıktı÷ında önceki görüúüne ba÷lı olma-
ması gerekti÷i sonucunu ortaya koyar. Hz. Ömer'in Ebû Mûsâ el-
Eú‘arî'ye yazmıú oldu÷u mektupta bu manayı destekleyen úu ifadeler
yer almaktadır: "Bugün bir konuda hüküm verir, daha sonra içtiha-
dından dönüp de do÷ruyu bulursan, verdi÷in hüküm seni do÷ruya
dönmekten alıkoymasın. ùüphesiz do÷ru olan eskiden beri do÷ru
olandır ve bir úey onu iptal edemez. Do÷ruya dönmek, yanlıúta ısrar
etmekten daha hayırlıdır." 165
Son olarak úunu da belirtmek gerekir ki, ømâmiyye ùîa’sına göre
içtihat, Ehlisünnet’tekinden daha geniútir. Onlara göre içtihat kapısı
sürekli açıktır ve bugüne kadar da böyle gelmiútir. Onlar içtihada,
kıyas ve icmâın üstünde daha büyük bir önem vermektedirler. ømam,
müçtehitlerin üstünde bir otoritedir, müçtehitler ilimlerini ondan alır.
Sünnîlerdeki halîfenin aksine, onlara göre imam hatadan korunmuútur.

D. Hangi Durumlarda Taklît Câizdir
Anlamadan ve (dayandı÷ı) delili bilmeden baúkalarının görüúleri-
ne uyma anlamındaki taklit, içtihat yapabilecek kiúiler için câiz de÷il-

163 el-Âmidî, el-øhkâm, c. III, s.146-147.
164 Bakara 2/286.
165 Farklı varyantlarıyla birlikte bu meúhur mektubun tam metni için bkz. el-Mâverdî,
Ebul Hasan Ali, el-Ahkâmu's-Sultaniyye ve’l-Vilâyâti’d-Diniyye, Kahire ts., s. 68;
Ibn Kayyım, ø‘lâmu'l-Muvakki‘în, c. I, s.72; es-Serahsî, el-Mebsût, c. XVI, s. 60
vd.; øbn Abdirrabbih, økdu'l-Ferîd, c. I, s. 37; øbn Kuteybe, Uyûnu'l-Ahbâr, c. I, s.
66; øbn Haldûn, Mukaddime, s. 192; Ahmet Zeki Saffet, Cemheretü Resâili'l-Arab,
Kahire, 1937, c. I, s. 252; el-Âmidî, el-øhkâm, c. III, s. 81 ve di÷erleri. Bu mektûbu
pekçok güvenilir râvi nakletmiútir. Uydurma oldu÷unu ileri süren øbn Hazm gibi
bazı araútırmacılar haberin sıhhatinde úüphe etmiútir. Bkz. øbn Hazm, Risâlâtü’n-
Nebz fî Usûli'l-Fıkhi'z-Zâhirî, Kahire 1360, s. 51; øbn Hazm, el-Muhallâ, c. I, s. 99;
Dr. Abdulkadir, Kitâbu Tarîhi'l-Fıkhi'l-øslâmî, s. 70.