Page 122 - Microsoft Word - orjinal

122 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

den sonra Sünnî fakihler, baskı ve zulümden korkarak, içtihat kapısını
kapatmak ve bilinen dört mezheple yetinmek konusunda ittifak etmiú-
lerdir. Daha sonra Arap medeniyeti yavaú yavaú gerilemiú, duraklama
her alanı kuúatmıútır. Bunu taklidin yaygınlaúması, fıkıhta içtihadın
duraklaması, vehim ve cehalet üzerine kurulan bid’atlerin ço÷alması
ve çöküú ve atâletin göstergelerinden biri olan akıl ve mantık dıúı hu-
rafelerin yaygınlaúması takip etmiútir.
Cahil taklitçiler, kaç kere fıkıhla iliúkisi olmayan de÷ersiz úeylere
sarılmıúlardır! Nice yabancı veya müsteúrik bunu görerek, øslâm hu-
kukunun gerili÷ine hükmetmiú ve yeni medeniyetle uyuúmayaca÷ını
zannetmiútir! On dokuzuncu asra kadar bu böyle devam etmiú ve bu
asırdan itibaren, her yerde ıslahat hareketleri baúlamıú ve daha önce
anlatılan salih geçmiúimizin mezhebi ortaya çıkmıútır. ùeyh Muham-
med Abduh gibi imamlar ortaya çıkarak, belirli bir mezhebi taklit
etmenin gerekli olmadı÷ını söyleyerek insanları taklidi terk etmeye
ça÷ırmıúlardır. ømkânlar ölçüsünde mezheplerin birleútirilmesini, di-
nin gerçek kaynaklarına ve ruhuna dönülmesini, bu úekilde medeniyet
ve ilerleme yolunda yürünmesini savunmuúlardır.

B. Müçtehitler
Her isteyenin içtihat etme hakkı yoktur. øçtihat yapacak kiúinin,
hüküm çıkarmaya ve delil getirmeye yeterli olması gerekir. Müçtehi-
din, akıllı, reúit, adâletli, güzel ahlaklı olması gerekir. Ayrıca hüküm-
lerin kaynaklarını; bu çerçevede úer‘î delilleri, bunları elde etme tek-
niklerini, dili, tefsiri, esbâb-ı nüzûlü, râvilerin durumunu, cerh ve
ta’dil yollarını, nasih ve mensuhu bilmesi gerekir. Bunun yanında eú-
ùâtıbî, dinin maksatlarını tam bir úekilde kavrayacak anlayıúa sahip
olmasını da úart koúmuútur. 149
Bu úartlar, fıkhın bütün meselelerinde içtihat edecek olan mutlak
müçtehitler için gereklidir. Ancak bu úartlar mutlak müçtehit dıúında-
kiler için zorunlu de÷ildir. Bir meselede içtihat edecek olan müçtehi-
din ise, içtihat edece÷i konuyla ilgili delilleri ve gerekli úeyleri bilmesi
yeterlidir.

149 eú-ùâtıbî, el-Muvâfakât, c. IV, s. 106.