Page 120 - Microsoft Word - orjinal

120 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

sının reddi için bir sebeptir. Görüldü÷ü gibi iki mezhep arasındaki fark
nazaridir. Zira ikisinde de netice aynıdır.
5. Maklûb istishâbı. Buna istishâbu’l-hal fi’l-mâzî de denmekte-
dir. Bunun anlamı, hâlihazırda varlı÷ı veya yoklu÷u sâbit olan bir
úeyin, aksine delil bulunmadı÷ı sürece, geçmiúte de aynen oldu÷unun
kabul edilmesine hükmedilmesidir. Meselâ, fakihler bir çeúit muamele
usûlünün veya kendi zamanlarında bilinen bir ölçek çeúidinin Hz.
Peygamber zamanında olup olmadı÷ı hususunda araútırmaya baúladık-
larında, aksine bir delil yok ise, istishâb deliline dayanılarak buna
olumlu manada hükmedilir. Bu tercih yoluyla olup, bundan daha faz-
lası de÷ildir. 144

E. Eski ùerî‘atler
øslâm hukuk usûlündeki kaynaklar konusunda son sözü söyleme-
den, kabulü konusunda ihtilâf bulunan son bir delilden daha bahsede-
ce÷iz. O da; “öncekilerin úerî‘atının, bizim için de geçerli” olmasıdır
(úer‘u men kablenâ). Bu çerçevede, “øslâm dini kendinden önceki
dinlerin hükmünü ortadan kaldırmıú mıdır, kaldırmamıú mıdır?” soru-
sunu cevaplandıraca÷ız.
Bir kısım bilginler, øslâm úerî‘atının önceki bütün dinlerin hüküm-
lerini ortadan kaldırdı÷ını, øslâm’da devam etti÷ine dair delil olanların
bundan müstesna tutuldu÷unu ileri sürmüúlerdir. Bu, usulcülerin tercih
etti÷i bir görüútür. 145
Di÷er bir kısım bilginler ise, “öncekilerin úerîati bizim için de ge-
çerlidir” demiú ve açıkça neshedildi÷ine dair bir delil bulunmayan
konulurda, øslâm’dan önceki úerîatlerle amel edilmesi gerekti÷ini ka-
146
bul etmiúlerdir. Nitekim Mecâmi ve Mecelle’de; “Kadim, kıdemi
üzere terk olunur” denmektedir. 147
Genel olarak söyleyecek olursak, bu delilin özellikle ibadet konu-
larında bir faydasının olmadı÷ını düúünüyoruz. Muâmelât konularında
ise, eski âdetlerin øslâm hukukunda bırakmıú oldu÷u tesir gelecek
bölümde ele alınacaktır.

144 es-Subkî, el-øbhâc fî úerhi’l-Minhâc, (el-øsnevî ùerhi ile birlikte) c. III, s. 111-112.
145 el-Gazâlî, el-Mustasfâ, c. I, s. 132; el-Âmidî, el-øhkâm, c. III, s. 129.
146 Güzelhisari, Menâfi, s. 211, 326.
147 Md. 6.