Page 119 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 119

140
el-Eúbâh ve’n-Nezâir’de ve Mecelle’nin 8. maddesinde “Asıl olan
beraet-i zimmettir” kâidesi yer almaktadır. Buna göre insanın, bir úeyi
yerine getirmekle zorunlu tutulması ancak úer‘î delile dayanan bir
sebep ile olur.
2. Tahsis edilinceye kadar umumun istishâbı: Bunun anlamı
úudur: Umum ifade eden bir nassın hükmü, tahsis yoluyla sınırlandı-
rıldı÷ını gösteren baúka bir nass varit oluncaya kadar, kapsadı÷ı úeyle-
rin tamamı için geçerlidir. Umum ifade eden hükümden, ancak özel
bir delil ile istisnâ yapılabilir.
3. Nesh edilinceye kadar nassın istishâbı: Bir nass veya baúka
bir delil ile nesh edilmedikçe, nassa itibar edilmeye devam edilmesi
gerekir.
4. Vasıf istishâbı. Buna aksi sâbit oluncaya kadar úer‘an sâbit
olan bir vasfın veya geçmiúte mevcut olan durumun úimdiki halde de
mevcut olması istishabı da denir. Bunun anlamı, geçmiúte varlı÷ı veya
yoklu÷u sâbit olan bir úeyin, de÷iúti÷i sâbit oluncaya kadar, aynı hal
üzere kalmasına hükmedilmesidir. Bu, el-Eúbâh ve’n-Nezâir adlı eser-
141
de yer alan küllî kâide ile “Bir úeyin bulundu÷u hal üzere kalması
asıldır” úeklindeki Mecelle’nin beúinci maddesine dayanmaktadır. Bir
142
baúka ifadeyle, Mecâmi‘de ve Mecelle’nin 10. maddesinde zikredil-
di÷i úekilde “Bir zamanda sabit olan úeyin, aksine bir delil bulunma-
dı÷ı sürece aynı úekilde devam etti÷ine hükmedilir. Bu sebeple bir
úeyin, birine ait oldu÷u sabit olmuúsa, bunu ortadan kaldıran bir úey
bulunmadı÷ı sürece o malın, o kiúinin mülkiyetinde devam etti÷ine
hükmedilir.” 143

Bu tür istishâbın delil olmasının dayana÷ı hususunda, Hanefî ve
ùâfiî mezhepleri arasında görüú ayrılı÷ı vardır. ùâfiî mezhebinde, de-
÷iúimin ispat edilmemesi, geçmiú halin devamı için bir delil olarak
kabul edilmektedir. Hanefi mezhebinde ise, de÷iúimin ispat edilme-
mesi, geçmiú halin devamı için delil olmayıp, bilakis de÷iúiklik iddia-

140 es-Suyûtî, el-Eúbâh ve’n-Nezâir, Kahire 1936, s. 39; øbn Nuceym, el-Eúbâh ve’n-
Nezâir, Kahire 1322/1904., s. 23.
141 es-Suyûtî, el-Eúbâh, s. 37; øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 23.
142 Güzelhisari, Menâfi, s. 330.
143 Ayrıca bkz. Mecelle, md. 1683.