Page 109 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 109

c) øcmâ
Sahâbe, kıyasın kullanılması konusunda görüú birli÷i içindedir. Bu
çerçeveden olarak Hz. Ömer, Ebû Mûsâ el-Eú‘arî’ye yazdı÷ı mektup-
ta; “emsalleri ve benzerleri ö÷ren ve iúleri bu bildiklerine kıyasla”
104
demiútir. Baúka bir rivâyette Hz. Ömer, içki içene uygulanacak ceza
hususunda sahâbeyle istiúare etmiútir. Hz. Ali de ona; “içki içene,
iffete iftira atan kiúiye uygulanan, 80 de÷nek cezasını uygulayalım.
Çünkü kiúi, içti÷i zaman sarhoú olur, sarhoú olunca saçmalar, saçma-
105
layınca da iftira eder” demiútir. Burada içki içmek, iftiraya kıyas
edilmiútir.
d) Aklî delil
Kıyası kabul etmeyenlerin ileri sürdükleri delil, sırf arzu ve heves
üzerine bina edilen kiúisel görüú ile ilgilidir. Bu fâsid bir kıyastır. Sa-
hih ve makbul bir kıyas ise, gerçek ve açık bir illete dayanan, dinin
asli maksatlarına uygun olan kıyastır. Böyle bir kıyas nasslara asla
aykırı olamaz. Çünkü sahih rivâyetler, hem var olma hem de olmama
106
açısından, her zaman makul olanla uyumludur.
C. Kıyasın Rükünleri ve ùartları
Kıyasın dört rüknü vardır:
1. Asıl. Bu, kendisine kıyaslanan (makîsun aleyh) meseledir.
2. Fer‘. Bu (makîs) kendisi kıyaslanan meseledir.
3. Hüküm. Bu, kıyas yoluyla verilen hükümdür.
4. øllet. Bu da asıl ile fer‘i birleútiren ve kıyasın sebebi olan ortak
özelliktir. Daha önce zikredilen örnekte, içki asıl, nebiz fer‘, sarhoú
etme illet ve haram ise hükümdür.
Tercih edilen görüúe göre, kıyasın sahih olması için úu úartları ta-
úıması gerekir:
1. ølletin, dinen amaçlanan hükümleri ortaya çıkaracak tarzda mü-

104 øctihat bölümünde, bu mektubun metni ve kayna÷ı konusundaki farklı görüúler
açıklanacaktır.
105 ømam Mâlik bunu Muvattâ’da rivâyet etmiútir. Bkz. es-Suyûtî, Tenviru’l-Havâlik,
c. III, s. 178.
106 Ibn Kayyım, ø‘lâmu’l-Muvakki‘în, c. II, s. 24.