Page 104 - Microsoft Word - orjinal

104 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

B. øcmâın Manası ve ùartları
Fakihlerin ço÷una göre icmâ, bir asırdaki Müslüman müçtehitlerin
bir hüküm üzerinde ittifak etmeleridir. Bu yüzden onların nezdinde tek
baúına Medine halkının ameli, yeterli de÷ildir. ømam Mâlik bunun
aksi görüútedir. Ona göre "Medine, hicret ve sahâbe yurdudur. Medi-
neliler vahyi ve Hz. Peygamberin durumunu en iyi bilenlerdir. Bu
yüzden onların icmâlarıyla yalnız baúına amel edilebilir. Zira Hz.
Peygamber úöyle buyurmuútur: “Medine pası yok edip temizini ortaya
çıkaran körük gibidir… øúte Medine böyle körü÷ün demirin pasını
giderdi÷i gibi insanların kötüsünü giderir." 84
Tercih edilen görüúe göre, icmâın sahâbeden sadır olması gerek-
mez; sahâbe dıúındakilerin icmâı da makbuldür. Ahmet b. Hanbel ve
Dâvûd ez-Zâhirî bu konuda âlimlerin ço÷unlu÷una muhalefet etmiú ve
"icmâ sadece sahâbeye mahsustur, onların dıúında kimse icmâ yapa-
maz" demiúlerdir. 85
Son olarak, tercih edilen görüúte, sadece dört halifenin bir konu
üzerine ittifak etmiú olmaları ile icmâ meydana gelmez. Ancak onların
ittifakla kabul ettikleri bir görüúe baúka biri muhalefet etmezse icmâ
meydana gelmiú olur. Kadı Ebû Hazım el-Hanefî ve iki rivâyetten
birine göre Ahmed øbn Hanbel farklı görüú ileri sürmüúler ve “benim
86
ve Raúid halifelerimin sünnetine tâbi olun” hadisini delil getirerek,
dört halifenin yaptı÷ı icmâı kabul etmiúlerdir.
øcmâ; ya açıktan görüú ortaya koymak ya da susarak (sükûtî) ger-
çekleúir. Herhangi bir müçtehit bir konuda fetvâ verir de, o asırda
yaúayan di÷er müçtehitler bunu bildikleri halde reddetmezlerse, bu
durumda Sükûtî icmâ gerçekleúmiú olur. Hanefî mezhebi bilginlerinin
ço÷unlu÷u sükûtî icmâı delil kabul etmiúlerdir. Fakat eú-ùâfiî bunu
reddetmiú ve delil olarak kabul etmemiútir. el-Âmidî; “Sükûtî icmâ
zannî olup delili kesinlik arz etmez” diyerek orta bir yol seçmiútir. 87

84 Bkz. el-Muvattâ ve úerhi Tenviru'l-Havâlik, c. II, s. 201-202; el-Aynî, Umdetu’l-
Kârî, c.X, s. 245; en-Nevevî, ùerhu Sahih-i Müslim, c. IX, s. 153.
85 øbn Kayyım, ø‘lâmu’l -Muvakkı‘în, c. I, s. 24; øbn Hazm, el-øhkâm, c. IV, s. 147.
86 Ahmet b. Hanbel, et-Tirmizî ve Ebû Davud es-Sicistanî’nin rivâyet etti÷i hadisten
bir parca
87 el-Âmidî, el-øhkâm, c. I, s. 130.