Page 108 - Microsoft Word - orjinal

108 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

Kıyasın câiz oldu÷una iliúkin øslâm bilginlerinin ço÷unlu÷unun
delilleri úunlardır:
a) Kitap
Kur’an-ı Kerim’de “Biz bu misalleri, insanlara anlatıyoruz; fakat
100
onları ancak bilenler düúünüp anlayabilir” , “Ey akıl sahipleri! øbret
101
alın” buyurulmaktadır. Misallerin anlaúılması ve de÷erlendirilmesi
ancak takdir ile ve kıyasta oldu÷u gibi bir úeyden hareketle di÷erini
de÷erlendirmekle olur.
b) Sünnet
Bir hadiste Hz. Peygamber; “hakkında vahiy gelmeyen konularda,
aranızda kendi görüúümle hüküm veriyorum” buyurmuútur. Aynı úe-
kilde Allah Resulünün, øbn Mes‘ûd’a; “Kitap ve Sünnet’te buldu÷un-
da onlarla hüküm ver. Bu ikisinde bir hüküm bulamazsan kendi görü-
úünle içtihat et!” dedi÷i rivâyet edilmektedir. Benzer sözleri, Yemen’e
kadı olarak gönderdi÷i Mu‘âz b. Cebel ve Ebû Mûsâ el-Eú‘arî’ye de
söylemiútir. 102
Bir gün Cüheyne’den bir kadın Peygamberimize gelerek “Annem
hacca gitmeyi nezretmiúti, ancak hac yapamadan öldü. Onun yerine
ben hac yapabilir miyim?” diye sormuútur. Peygamberimiz; “evet,
onun yerine haccet. E÷er annenin bir borcu olsaydı, ödeyecek miydin?
Allah’a olan borçları da ödeyiniz. Çünkü Allah’a olan borcun öden-
103
mesi daha önceliklidir” buyurmuútur. Bu hadiste Hz. Peygamber’in,
hac farîzasını yerine getirmeyi, borcun ödenmesi gerekti÷ine kıyasla-
ması, kıyasın câiz oldu÷una delil teúkil etmektedir.

100 Ankebût 29/43.
101 Haúr 59/2.
102 el-Âmidî, el-øhkâm, c. III, s. 77 vd. Mu‘âz hadisi mürsel olup, Ahmed b. Hanbel,
Ebû Davûd ve et-Tirmizî rivâyet etmiútir. Hz. Peygamber, Mu‘âz’ı Yemen’e kâdi
olarak görevlendirdi÷inde ona; “Ne ile hüküm vereceksin?” diye sormuú; Mu‘âz
‘Allah’ın Kitâbıyla’ úeklinde cevap vermiútir. Hz. Peygamber; ‘Onda bulamazsan?’
diye sorunca; ‘O zaman Resulullah’ın sünnetine göre’ diye cevap vermiú; Hz. Pey-
gamber; ‘Onda da bulamazsan?’ deyince; ‘Kendi görüúüme göre içtihat ederim’ di-
ye cevap vermiútir. Hz. Peygamber onun bu tutumunu onaylamıútır. Bkz. Dr.
Abdülkadir, Tarîhu’l-Fıkhi’l-øslâmî, c. I, s. 70, 210.
103 Benzeri bir rivâyet için bkz. el-Aynî, Umdetü’l-Kâri, c. X, s. 212, 214.