Page 105 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 105

Bu zikredilenler Sünnî mezheplerin icmâ konusundaki görüúleri-
nin kısa bir özetidir. ùîa ise icmâı, ancak Ehli beyt’ten yani Hz. Pey-
gamber’in ev halkından sadır olmuúsa veya icmâ eden müçtehitlerin
baúlarında masum imam varsa kabul etmiúlerdir. ùia’da meúhur olan
görüúe göre; “icmâ, Masum ømam’ın sözünü içeren bir ittifaktır, sade-
ce âlimlerin bir söz üzerindeki görüú birli÷i de÷ildir.” 88
Son bir de÷erlendirme: øcmâ, zaman ile örf ve âdetlerin de÷iúme-
sinin do÷urdu÷u ihtiyaçlara uygun de÷iúiklikleri yapma, Kitap ve
Sünnet’te hakkında nass olmayan veya nassın sarih olmadı÷ı tüm ko-
nularda müçtehit fıkıhçıların görüúlerinden etkilenme açısından, øslâm
hukukuna katkıda bulunmaktadır.

V- Kıyas
A. Kıyasın Tanımı
Fetihlerin ve øslâm ülkesinin geniúlemesi ve asırların geçmesiyle,
hakkında Kur’an ve sünnette nass bulunmayan veya icmâ bulunmayan
yeni durumlar ortaya çıktı. Fakihler bunlara çözüm ararken aklı hakem
kılmak, mantık ve fikir yürütmek zorunda kalmıúlardır. Ancak bu
hususta tamamıyla serbest kalmamıú, yeni bir kategori içine soktukları
bilimsel kurallar ve hükümlerle kendilerini sınırlamıúlardır. Bu yeni
kategori kıyas olup, øslâm hukukunda hükümlerin dördüncü delili
olarak kabul edilmiútir.
Fakihler bu hususta; “Bütün hükümler maksatlar ve maslahatlar
üzerine bina edilmiútir. Bu maksatlar ve maslahatlar bu hükümlerin
illeti ve varlı÷ının sebebidir” úeklindeki usûl kuralından hareket etmiú-
ler ve hükümlerden illetlerini çıkarmaya baúlamıúlardır. Hakkında
nass bulunan bir konuda hükmün illetini tespit edince, baúka bir konu-
yu buna kıyaslama ve illetleri aynı ise birinci meselenin hükmünü ona
da verme imkânı do÷muútur.
Mesela úarap âyetle haram kılınmıútır. Haram kılınma illeti sarhoú
edici olmasıdır. Nebizin (kuru üzüm, hurma, bal, arpa, bu÷day vb.

88 et-Tabatabâî, Hallu’l-Ukûl, s. 44; el-Kazımî, Muhammed Mehdi, Kitab-ı Anavin’il-
Usûl, Ba÷dat 1342/1923, c. II, s. 7; Kitâbı Takrir vet-Tahbir, c.III, s. 97.