Page 119 - Mustafa Baş KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

118 KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

kaynaklanmaktadır. Bu fiilin masdarı olarak sözlüklerde -بَتَكِ
ٌ ْ َ
ِ
ِ
ِ
-بٌاتَكِ -ٌةٌبِاتَكِ gibi kelimeler zikredilmiştir. Dolayısıyla بٌاتَكِ/kitap
ٌ َ َ
162
kelimesi bu fiilin masdarı olmaktadır. Kitap kelimesi masdar
olarak kullanılabildiği gibi içine yazıların yazıldığı nesne ma-
nasında da kullanılmıştır. Bu bağlamda Hz. Peygamberin şu
ِ
ِ ِ
ِ
ِ
hadisi zikredilebilir:ِرَّانَلَا يفَ رُظَنَيُ امْنَْأْكُفَ ،هِنْْذَِإِ ِريِّغَبِ هِيِّخََأَ ِ بٌاتَكِ ىَلَِإِ رَظَنْ نمِ /
َ
َ
َ َ
ْ
َ
َ
ْ َ
ُ َ
ْ
َ
163
Kim kardeşinin yazdığı şeye (gizlice) bakarsa ateşe bakmış gibidir.
Burada Hz. Peygamberin kişinin yazdığı ve gizli kalması için
uğraştığı herhangi bir şeyi okumak kast edilmiştir.
Kur’ân’a da bu ismin verilmesi muhtemelen onun için-
de kıssalar, öğütler, hikmetler, emirler veya nehiyleri bir ara-
ya getirmesinden kaynaklanmış olabilir. Ayrıca Hz. Peygam-
ber Muaz b. Cebel’i Yemen’e muallim olarak gönderirken Ye-
men valisine hitaben yazdığı mektupta şu ifadeleri zikretmiş-
tir: ‘Size ashabımdan bir kâtip gönderiyorum’. Hz. Peygambe-
rin burada kâtip olarak zikrettiği kelime âlim manasındadır.
Zira o dönemde yazma bilenler geniş bir ilmi birikime de aynı
zamanda sahip bulunuyorlardı. Dolayısıyla kâtip olanlar yani
yazmayı bilenler, onlar nazarında değerliydiler. 164
Cahiliye Arapları kitap deyince diğer dinlerin elinde bulu-
nan kitapları anlıyorlardı. Buna En‘am 156 ve 157. Ayetlerde
ِ
َ َ ُ ُ َ َ ْ
şöyle işaret edilir: َ ۙنِومْحَرتِ مْكَُلِعَِلَ اوقِتِاوَ هُوعِِبَتِا َ فَ كَرَّابَمِ هُانَْلَزَنَْا بٌاتَكِ ا َ ذِهَوَ/Bu
ُ َ
ُ ُ
ٌ
َ
ٌ َ
ُ َ ْ ْ َ َ ُ ُ ٰ َ
da (Kur’an) bizim indirdiğimiz mübarek bir kitaptır. Ona uyun
165
ve günahtan korunun ki size rahmet edilsin.”
162 Halil b. Ahmed, el-Ayn, k-t-b maddesi; İbn Düreyd, Cemhere, I/255; Cevherî,
Sıhâh, I/208; Râğıb el-İsfehânî, Müfradât, 699.
163 Ebû Dâvud, Kitabu’s-Salât, 1385.
164 İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, I/699.
165 En‘am, 6/155.