Page 69 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 69

C. Mısır
105
Mısır’ın nüfusu, yaklaúık 17.000.000 olup, ço÷unlu÷unu Müs-
lümanlar oluúturmaktadır. Müslüman nüfusun ekserisi, ùâfiî mezhebi-
ne mensuptur. Böyle olması da gayet do÷aldır; zira ømam eú-ùâfiî yeni
mezhebini burada yaymıútır.
øsmâilî devletine (Fatimîler) kadar, Mısır mahkemelerinde, ùâfiî
mezhebi tatbik edilmiútir. øsmailîlerin devri sona erince, ùâfiî mezhe-
bi, (Memluklu Sultanı) Zâhir Baybars’ın zamanına kadar tekrar
Eyyûbîlerin resmi mezhebi olmuútur. Baybars tarafından ùâfiî, Mâlikî,
Hanefî ve Hanbelî mezheplerine göre dört ayrı mahkeme tesis edilmiú
ancak ùâfiî mezhebi birinci derecede tutulmuútur. Bu uygulama Os-
manlıların Mısır’ı fethine kadar devam etmiú, Mısır’ın fethinden son-
ra, mahkemeler Hanefî mezhebine göre davalara bakmıútır. Ve günü-
müze kadar da úer‘î mahkemelerde uygulama böyle gelmiútir.
Osmanlı idaresi döneminde mahkemeler ayrılmıú; nizamî mahke-
meler oluúturulmuú ve úer‘î mahkemelerin alanı daraltılmıútır. Ancak,
siyasi sebeplerden Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye’yi uygulamamıútır. Mı-
sır, øsmâil Paúa zamanında, 12 Cemâziye’l-Ûlâ 1291/1874 tarihinde
yayımlanan Hidivî Fermanı gere÷ince, idarî ve kazâî yönden ba÷ım-
sızlı÷ına kavuúmuútur.
Bunun ardından, yabancıların yargılanmaları göz önünde bulundu-
rularak, 1875 yılında Karma Medenî Kanun çıkarılıp, karma mahke-
meler kurulmuútur. 1883 yılında Yerli Halka Dair Medeni Kanun çı-
karılarak, yerli Mısırlıların mahkemeleri yeniden düzenlenmiútir. Bu-
nu, yerli halka ve yabancılara yönelik çeúitli kanunların çıkarılması ve
úer‘î mahkemelerin tertibi, yetkilerinin úahıslar hukukuyla sınırlandı-
rılması gibi pek çok lâyîhaların yayımlanması takip etmiútir. 106
Bunun dıúında, Mısır hükümeti, merhum Muhammed Kadrî Pa-
úa’ya, Hanefî fıkhına göre, úahıslar hukuku sahasında, úer‘î hükümleri
içeren bir kitap yazma görevi vermiú; Kadrî Paúa da, 947 maddede bu

105 Son sayımlarda nüfusu 16.680.000 olarak tespit edilmiútir. 1940’lı yıllara ait veri-
dir. Mısır’ın bugünkü nüfusu 75 milyon dolaylarındadır. (Çev.)
106 Bkz. Goadby, F., Introduction to the Study of Law, London 1921, s.162, vd.;
Arnûs, Tarîhu’l-Kazâ fi’l-øslâm, s.103-111, 196, vd.