Page 64 - Microsoft Word - orjinal

64 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

fıkıh kitabına yayılmıú haldeyken ve bir konuda çok sayıda görüú bu-
lunuyorken, Mecelle’den sonra, hukuki hükümler, açık ve sâbit bir
hale gelmiú; kanun adamları, hukuki hükümleri anlama ve tatbik ko-
nusunda büyük bir zahmetten kurtulmuúlardır.
ùerhler ve hâúiyeler, daha önce, muhtasar metinler ve ana fıkıh
kaynakları üzerine yazılırken, bundan sonra, sadece Mecelle’nin mad-
delerini tefsir, kaynak ve delillerini açıklamak için yazılmıútır.
Atıf Bey, Reúit Paúa ve Cevdet Paúa úerhleri, Mecelle’nin en eski
Türkçe úerhlerindendir. En eski Arapça úerhi ise, Kayseri eski Müftü-
sü Mesud Efendi’nin telif etmiú oldu÷u, Mir’âtu Mecelle-i Ahkâm-ı
Adliyye isimli eseridir. 1299/1881 senesinde østanbul’da basılmıútır.
Eser Türkçe metin üzerine Arapça úerhi úeklinde düzenlenmiú olup,
açık ve özlü bir úerhle birlikte, kaynakların do÷ru açıklamasını içer-
mektedir.
Bundan sonra, Eski Osmanlı ùûrâ Üyesi Merhûm Lübnan’lı Selim
Rüstem Bâz’ın úerhi gelmektedir. Bu úerh, ilk defa 1888 senesinde
85
neúredilmiú, daha sonra defalarca basılmıútır . Söz konusu kitap, ge-
niú hacimli, anlaúılması kolay, ifadeleri özlü ve yazarının bilgi aldı÷ı
kaynakların isimlerini zikrederek güçlendirdi÷i bir úerhtir. Arap ülke-
lerinde hukukçular arasında meúhur olan bu eser, çok popüler hale
gelmiúti. Ancak bu, uygulamaya yönelik bir úerh oldu÷u için içinde
Mecelle hükümlerinin úer‘î delillerine yer verilmemiútir. Aynı úekilde,
Seyit Yûsuf Âsf da, Mir’âtu’l-Mecelle isimli, iki ciltlik bir úerh yaz-
mıútır. 86
Mecelle úerhlerinden en büyü÷ü ve önemlisi, Eski Osmanlı Tem-
yiz Mahkemesi Birinci Reisi, Fetvâ Emini, Adliye Bakanı ve østanbul
Hukuk Fakültesi Mecelle Profesörü Ali Haydar’ın yazmıú oldu÷u
Dürerü’l-Hükkâm ùerhu Mecelleti’l-Ahkâm isimli eseridir. On altı
cüzden oluúan bu úerh, Mecelle’nin bölümlerine göre, bazısı büyük
bazısı küçük bölümlere ayrılmıútır. Bu úerh, Bâz’ın úerhinden daha

85 økinci baskısı, 1923 senesinde, Beyrut’ta el-Matbaatü’l-Edebiyye tarafından yapıl-
mıútır. Merhûm Bâz’ın, Hukuk Muhakemeleri Usûlü Kanunu, Ceza Muhakemeleri
Usûlü Kanunu ve Ceza Kanunu úerhleri ile Mirkâtü’l-Hukuk adlı eserleri bulunmak-
tadır.
86 1894 yılında Mısır’da basılmıútır.