Page 181 - Microsoft Word - orjinal

BEùøNCø BÖLÜM
Bazı Küllî Kâideler

I- Genel Bilgiler
A. Küllî Kâidelerin Niteli÷i
Geçen bölümde hükümlerin, maksatlar ve maslahatlar üzerine na-
sıl bina edildi÷i, zamanın ve mekânın de÷iúmesi ile ne úekilde de÷iúti-
÷i ve bu de÷iúimin dinî nasslarla ilgisinin ne oldu÷u konusu incelen-
miú; de÷iúime maruz kalan hükümlerin büyük ço÷unlu÷unun tâli hü-
kümlere iliúkin oldu÷u; bu yanı sıra, muâmelât ve “zaman, mekân ve
duruma göre farklılık göstermeyen âdetlerle” ilgili genel olarak uygu-
lanabilir bir kısım hükümlerin de bulundu÷u açıklanmıútı.
Haksız yere adam öldürmenin, insanların mallarını bâtıl yollarla
yemenin ve zinanın haram oldu÷una dair hükümler, genel hükümle-
rindendir. eú-ùatıbî’nin ifadesiyle, bunlar, “dünyanın temel direklerini
oluúturan, insano÷lunun menfaatlerini içeren ebedî ve küllî hükümler-
dir. øslâm hukuku bu prensiplere uygun olarak gelmiútir ve bu küllî
hükümler Allah’ın yeryüzü ve üzerindekilerin vârisi oluncaya (kıya-
met) kadar da bâki kalacaktır.” 1
Ezelî ve ebedî olan bu genel hükümler, saf adâlet ve gerçek iyilik
prensipleri üzerine inúâ edilmiútir. Eskiler bunu, “ilâhî kanun”, “tabiî
kanun” veya “ebedî kanun” (Lex aeterna, Jus naturela, Jus divinum)
olarak isimlendirmiúlerdir. Müslümanlardan önce, Aristoteles ve di÷er
2
Yunan filozofları ile Çiçero, Gaius ve Justinian gibileri bu konuda
kalem oynatmıúlardır. Bunlardan sonra, Fransız, øngiliz ve Alman
Batılı bilim adamları da yazmıúlardır. Bunların hepsi, genel kanunların
3
ebedî ve “kanunların kanunu” oldu÷u; “bütün ülkelerde, bütün top-

1 eú-ùâtıbî, el-Muvafakât, c. II, s. 298.
2 “Sed naturalia quidem jura, qura, quae apud omnes gentes peraeque servantur,
divina quadam providentia constituta semper firma atque immutabilia permanent.”
Bkz. Justinian, Institutes, c. I, s. 2, 11.
3 Leges legum.