Page 185 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 185

Bir baúka ifadeyle küllî kâideler, ço÷unluk esası üzerine bina
edilmiú ve tâli hükümlerin ço÷unu kapsayan genel prensiplerden baúka
bir úey de÷ildir. Bu sebeple bunların bir kısmının, ileride görülece÷i
üzere, istisnaları ve sınırlamaları bulunmaktadır. Söz konusu istisna ve
sınırlamaların bulunması, bu kâidelerin genelli÷i sıfatını de÷iútirmez.
Mecelle’ye göre küllî kâidelerin faydası, meselelerin ve prensiple-
rin anlaúılmasını kolaylaútırmaktan baúka bir úey de÷ildir. Buna göre,
“delîl iddia edene, yemin ise inkâr edene düúen sorumluluktur” kaide-
sinde oldu÷u gibi, sarih bir nass ile desteklenmedikçe veya muteber
Hanefî fıkıh kitaplarından nakledilmedikçe, herhangi bir hâkimin,
kararını bu kâidelere dayandırması do÷ru de÷ildir. Nitekim Mecelle
Komisyonunca Sadrazama sunulan mazbatada; “hâkimler, sarih bir
nass olmadıkça, bu kâidelerden birine dayanarak hüküm veremezler”
denilmektedir.
Genel olarak, bu küllî kâideler, ifade ve terkip bakımından etkili
ve mükemmel, yapısı ve manası itibariyle Batı’da bilinen kanunlara
benzemektedir. Bu kâideleri izah ederken, tam olarak anlaúılmasını
sa÷lamak amacıyla, bunların Batı’daki karúılıkları da zikredilecektir.
Daha önce belirtilen sebeplerden dolayı, küllî kâidelerin pek ço÷unda
bu benzerli÷in bulunması kabul edilen bir durumdur.
Kıyas, içtihat ve hükümlerin de÷iúmesi konularından bahsederken,
bunlardan bazıları geçmiúti. Bu bölümde ise bunlardan baúka bir kısım
açıklanacaktır. Bu kâidelerin birbiriyle ilgili olanlar veya aynı ya da
yakın bir illete dayananlar ana baúlık altında toplanacak, geriye kalan
kâidelerin izahı, bu kitabın tertibinin gerektirdi÷i yerlere bırakılacak-
tır.
Böylece, küllî kâidelerin manası, úartları, sınırlamaları ve istisna-
ları kolay anlaúılacak, her madde tek baúına ele alındı÷ında kaçınılmaz
olan tekrarlardan uzak kalınacaktır.

emirde bu kavaidin tefehhümü mesaile istînas hâsıl eder ve mesailin zihinlerde
tekarrürüne vesile olur. Binaenalazalik 99 kâide-i fıkhiyyeyi cem (…) olunur. Ve
egerçi bunlardan ba’zısı münferiden ahzolundukta ba’zı müstesneyâtı bulunur ise
de, yekdi÷erini tahsis ve takyid ettiklerinden, minhays-il-mecmu’ külliyet ve umu-
miyetlerine halel gelmez” (Mecelle, md. 1.)