Page 170 - Microsoft Word - orjinal

170 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

Birinci görüúü savunanların tamamı yabancı olup, büyük bir ço-
÷unlu÷u øslâm fıkhını derinlemesine incelememiú, ço÷unlukla yüzey-
sel ve ilmi açıdan yeterli olmayan araútırmalarla yetinmiúlerdir. Örne-
÷in Amos kitabında, kesin ifadelerle “Muhammed’in Hukuku, Arapla-
rın hâkim oldu÷u toprakların siyasi koúullarına uyarlanmıú Do÷u Ro-
ma ømparatorlu÷unun hukukundan baúka bir úey de÷ildir” úeklinde
157
yazmıútır. Bu katı görüúte bir küçümseme vardır. Çünkü bu görüú,
aúırı derecede abartılı olup, bu gibi konulardaki tarihsel araútırmaların
gerektirdi÷i bilimsel delille desteklenmemiútir.
øslâm hukukunun Roma hukukundan etkilendi÷ini söyleyenlerin
ileri sürdükleri delillerin özü, her iki hukuk sistemindeki bir takım
hükümlerde gerçek veya sözde var olan benzerlikler ile Yahûdî huku-
kunun müdahalesi ve fethedilen memleketlerdeki âdetlerin etkisidir.
Bizim görüúümüze göre, bu delillerin kıymetini ortaya çıkarabilmek
için, aúa÷ıdaki soruların incelenmesi gerekecektir:
1. Var oldu÷u iddia edilen benzerlik, üzerinde durmaya de÷er mi,
yoksa zikredilmeyecek kadar basit mi?
2. Mücerret benzerlik, alıntılandı÷ının kanıtı olarak yeterli midir?
3. øslâm hukukçularının Roma hukuku karúısındaki tavırları ne
idi?
4. øki hukukun buluútukları yönler nelerdir? Fethedilen yerlerdeki
Yahudî hukukunun ve Roma âdetlerinin bu konuyla iliúkisi nedir?

B. øki Hukuk Arasındaki Benzerli÷in Ölçüsü
Von Kremer, øslâm hukuku ile Roma hukuku arasında pek çok
benzerli÷in bulundu÷unu söylemiútir. Bunların en önemlileri; “delil
göstermek iddia edene aittir” kâidesi, reúitlik ve ergenlik yaúları, kira
ve alıúveriú gibi ticarî muamelelere iliúkin bazı hükümler, alıúveriú ile
158
trampanın birbirinden ayrılmasıdır. Bu benzerliklerin gerçek mahi-
yeti ve açıklaması úöyledir:

157 “Mohamedan Law is nothing but the Roman Law of the Eastern Empire adapted to
the political conditions of the Arab Dominions”. Bkz. Amos, Roman Civil Law, s.
415. Bu ifadeyi Lee, Historical Jurisprudence, London 1911, s. 322’de zikretmiú-
tir.
158 Amos, age., s. 533, 536-537.