Page 168 - Microsoft Word - orjinal

168 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

ücretle çalıúmaları âdet haline gelmiú herhangi birisinden ücret telaf-
fuz etmeden bir iú isterse, iúi yapan kimse “örfen bu iúlere ödenen
ücreti” hak eder. 139
Di÷er taraftan, bazı tasarrufların açıklamasında da âdetin etkisi
vardır. Mecelle’de, Mecâmi‘den alınan aúa÷ıdaki iki küllî kâide, bu
hususu ifade etmektedir: 140
1. “Âdeten mümtenî olan úey, hakikaten mümtenî gibidir.” 141
Bu kâide, insanların örfüne göre imkânsız olanın, hakikaten imkânsız
oldu÷u anlamına gelmektedir. Hakikaten imkansızlı÷a örnek, bir kiúi-
nin, kendisinden yaúça küçük olan bir kimsenin o÷lu oldu÷unu iddia
etmesidir. Örfi imkansızlı÷ın örne÷i de, bir fakirin, padiúahın kendi-
sinden yüklü miktarda borç para aldı÷ını iddia etmesidir. økinci örnek-
te iddia edilen úeyin vasfında ve onun hakikaten imkânsız olarak algı-
lanmasında, âdetin etkisi vardır. 142
143
2. “Âdetin delâletiyle ma’nâyı hakîkî terk olunur.” Yani, bir
lafzın hakiki manası terk edilerek baúka bir manada kullanılması yay-
gınlık kazanırsa, yaygın olan manasına itibar edilir. Bu manada bir

atasözünde; “galat-ı meúhûr, lügat-ı fasihten evlâdır” denilmiútir. 144
V- øslâm Hukukunun Roma Hukukuyla
øliúkisi

A. Konuyla ølgili Görüúler
øslâm hukukunun Roma hukuku ile iliúkisi, hassas bir mesele olup
araútırmacılar arasında görüú ayrılıklarına sebep olmuútur. Bir kısım
bilginler øslâm hukukunun Roma hukukundan etkilendi÷ini söylerken,
bir kısmı bunu reddetmiú, bazıları ise orta bir yol benimsemiútir.

139 Bütün bu misaller için bkz. øbn Nuceym, el-Eúbâh, s. 38-41; øbn Âbidin, Neúru’l-
Örf, s. 38; øbn Abdisselâm, Kavâidu’l-Ahkâm, c. II, s.135; øbn Ferhûn, Tebsiretü’l-
Ahkâm, c. II, s.65 vd.
140 Güzelhisari, Menâfi, s. 319, 332.
141 Md. 38.
142 Bkz. Mecelle, md. 1697.
143 Md. 40.
Bu atasözü, yaygın olarak kullanılan hatalı kelime kullanımı, kullanılmayan ve fakat
lügatte do÷ru olan kullanımdan önceliklidir anlamındadır (Çev.).
144 Latince’de buna karúılık olarak; Via trita via tuta. Communis error facit jus denil-
miútir.