Page 152 - Microsoft Word - orjinal

152 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

Hasta güvendi÷i yabancı birine borcu oldu÷unu ikrar eder, bu kiúi de
terekeden borcun karúılı÷ını alır ve bunu alacaklı olan vârise verir. 68
b) Hanefî mezhebinde, satılan malın mülkiyetinde veya haklarında
ortak olan ile komúusunun úuf‘a hakkı vardır. Ancak fıkıh bilginleri,
úuf‘a hakkını bertaraf etmek için çeúitli çözüm yolları (hîleler) bul-
muúlardır. el-Hassaf bu çerçevede pek çok örnek zikretmiútir.
Bunlardan birisi úöyledir: Zeyd, Amr’ın evinin yanında bir eve sa-
hip olsa, sonra evini baúka birisine satmak istese, komúuluk sebebiyle
Amr’ın, müúterinin ödedi÷i bedeli vermek úartıyla, o evi satın almaya
hakkı vardır. Zeyd, bu evi úuf‘a hakkından kurtarmak için hîleye baú-
vurarak, evin baúkasının oldu÷unu úâhitler huzurunda ikrar eder, sonra
kendisi için ikrarda bulundu÷u kimse, evin ücretini hibe yoluyla
69
Zeyd’e verir. Bu iúlem, gerçekte bir alıúveriú akti olup, görünüúte
ise, hibe yoluyla bir mülkiyetin ikrarıdır. ùuf‘a hakkına sahip kiúinin
hakkını iptal etmek için bu yola baúvurulmuútur.
Di÷er bir hîle úekli de úöyledir: Zeyd evini yabancı müúteriye hibe
eder, müúteri de bunun karúılı÷ında Zeyd’e bir miktar mal verir. Bu
durumda, hibe aktinde úuf‘a hakkı olmadı÷ı için, Amr’ın úuf‘a hakkı
yoktur. 70

c) Faizin haram olması sebebiyle, bir borca karúılık alınması câiz
de÷ildir. Borca karúılık bir bedel vermek amacıyla, borç alanın borç
verene bir malı kıymetinden daha aúa÷ıya satması veya borç verenden
bir malı de÷erinden daha fazlaya satın alması veya borç verme karúılı-
÷ına denk bir úeyi borç verene hediye etmesi úeklinde bir hîleye baú-
vurulmuútur. 71
Bu ve benzeri örnekler, Hanefî ve bazı ùâfiî bilginler tarafından
uygun görülmüútür. Ebû Hanîfe’nin talebesi ømam Muhammed b.
Hasan’a nispet edilen el-Mehâric fi’l-Hiyel adlı kitap, hîle-i úer‘iyye
72
konusunda yazılan ilk eserlerdendir. Fakat bu eserin ona nispetinde,

68 el-Hassâf, el-Hiyel, Kahire 1314, s. 90.
69 el-Hassâf, el-Hıyel, s. 80
70 el-Aynî, Umdetu’l-Kârî, c. XXIV, s.123.
71 øbn Kudâme, el-Mu÷nî, c. IV, s.179; en-Nevevî, el-Fetevâ, s. 57.
72 Bu el yazması Kahire, Daru’l-Kütüb’te bulunmaktadır. Joseph Schacht tarafından
1930 yılında neúredilmiútir.