Page 73 - islam tarihi ve tarihcileri.indd

İslam Tarihi ve Tarihçileri | 73

Hapis olayı onu, Abbasi halifelerine yakın olmaya
yöneltmiş, onlarla arkadaşlık yapmış, Mansur, Mehdi,
Hadi ve Reşid ile beraber olmuştur. Onlara, uydurma
olan haberler anlatmıştır. Mehdi, bir gün "İnsanlar
Arapların cimri, egoist, cömert ve hoşgörülü oldukla-
rından bahsedip, bunda da, ihtilafa düşmüşlerdir. Sizin
görüşünüz nedir?" diye sormuş, Heysem de şöyle bir
olay anlatmıştır: Bir gün, ailemden ayrıldım ve yolda
giderken devemi kaybettim. Onu, akşama kadar ara-
dım. Akşam girdiğinde etrafıma bakındım, birden bir
bedevi çadırı gördüm ve oraya gittim. Kadın çok aşı-
rı cimri ve bencil, erkek de, cömert ve hoşgörülü idi.
Yoluma devam ettim tekrar geceledim. Sonra başka bir
çadıra vardım. Burada da kadın, cömert ve hoşgörü sa-
hibi, erkek ise cimri ve bencildi. Bunun üzerine gülüm-
sedim. Bunu gören adam "niçin gülümsediniz ?" diye
sordu. Ben de, uğradığım birinci çadırın durumunu
anlattım. Adam dedi ki; Eşim, o adamın kız kardeşi, o
adamın yanındaki kadın da, benim kız kardeşimdir."
54
Heysem, böylece hikayeyi Arapların bir kısmının ke-
rem ve hoşgörü sahibi, bir diğer kısmının da cimri ve
bencil olduklarını açıklamak için yaldızladı ve süsledi.

Heysem'in uydurduğu bu tip hikayelerin, Arap
kabilelerinin ayıplarını göstermek için söylenmiş ve
55
uydurulmuş olduğu ortadadır. Özet olarak edebiyat ve
tarih, onun uydurma ve nadir haberleri, kıssaları ile do-
ludur. Heysem’in, Mısır’da da tesiri vardır. Sem’ani’nin
rivayetine göre, Mısır’a gelmiş, oraya yerleşmiş ve bil-
diklerini anlatmıştır. O, 306 H. yılında Fem-i Sılh’de
ölmüştür.

Hadiseleri, senelerine göre tertipleyen tarihçilerin
en önde geleni olmayı ona nispet ettiler. Bu hususta,
kendinden sonra gelen Taberi için örnekti. Muhad-
54 Hikayenin tamamı için bkz. İbn-i Hallikan, II/302
55 Bkz. Mesudi, Muruc ez- Zeheb, II/125