Page 77 - islam tarihi ve tarihcileri.indd

İslam Tarihi ve Tarihçileri | 77

zikrettiğimiz meziyetlerine baktığımızda, azalmakta-
dır. Özellikle de onları tenkit ettiğimizde, onların için-
de bulundukları çevre ve zaman itibariyle, kusurlarını
ve iyi yönlerini mukayese etmemiz gerekir. Tenkidimi-
zin daha dikkatli ve vereceğimiz hükmün daha doğru
olması için, bizim zaman ve çevremize göre mukayese
yapmamız doğru olmaz.
Onların dışında hangi tarihçi, onlar kadar za-
manlarındaki olayların günlük ve aylık olarak tarihini
bilmekle tanınmıştır? Bazı Avrupa'lı tarihçiler, Miladi
1597 senesinden önce, Avrupa'da tarihin yazılmasında
bu metodun bilinmediğini söylerler.
Onların dışında hangi tarihçi, isnat gayretiyle ta-
nınmıştır? Hangi erkek, karısına ve cariyesine isnatta
bulunmuş, insanların etrafında, evlerinde. dolaşıp, ha-
berleri alıp, işittiği şeyleri gerçeklere uygulamıştır?
Hangi tarihçi, onların asırlarında olduğu gibi riva-
yet ve işitmeye çok aşırı ehemmiyet vermiştir? Eğer ha-
dis, zayıf ve ta'n edilmiş olursa, sahifeden hadis rivayet
etmeye izin vermişlerdir.

Hangi tarihçi, onların yaşadığı devirdeki gibi, zor
ve şiddetli anlarda başa gelen musibetlere karşı onlar
gibi sabredip, yolların engellerine ve mesafesinin uzun-
luğuna rağmen, Gana'dan Fergana'ya gidip, sonra da,

bütün duyduklarını de<er sahifeleri arasına kaydede-
bilmiştir? Gerçek olan şu ki, onlar kusurlarına rağmen
bütün gayretlerini sarf etmişler ve gösteriş yapmamış-
lardır.