Page 43 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 43

hip, hüküm çıkarma ve cedelde kudretliydi. Bu özellikleriyle hadis ve
re’y ekollerini birleútirmiútir. Böylelikle mezhebi Hanefî ve
Mâlikîlerin arasında orta bir yolu benimsemiútir. O, kitap, sünnet,
icmâ ve kıyas’tan oluúan dört delili kabul etmiú ve bunları kullanmıú-
tır. Ancak Hanefîler’in istihsan, Mâlikîlerin ise maslahat-ı mürsele
delillerini kabul etmemiú; bunlarla hüküm vermekten kaçınmıútır.

B. Eserleri
ømam eú-ùâfiî hükümlerin kaynaklarını ilk tertip eden ve meúhur
32
er-Risâle adlı kitabında, ilmi usullerle fıkıh usûlünü yazan kiúidir.
er-Risâle, nasslardan olan kitap ve sünnet'ten, nâsih ve mensûhtan,
dini yükümlülüklerden, hadislerdeki illetlerden, haber-i vâhidleri ka-
bul úartlarından, icmâ, içtihat, istihsan ve kıyastan bahsetmektedir.
eú-ùâfiî’den bize ulaúan en önemli eserin, Kitabu’l-Umm oldu÷un-
da úüphe yoktur. Bu kitap yedi ciltten oluúmaktadır. Bu kitabı ømam
eú-ùâfiî’den ö÷rencisi Rabi‘ b. Süleyman diyalektik üslûpla rivâyet
etmiútir. Zamanında bunun benzeri çok az eser bulunuyordu.
Ebû Tâlip el-Mekkî’nin, 33 Kûtu’l-Kulûb; el-Gazâlî’nin, øhyâu
34
Ulûmi’d-Dîn adlı kitaplarında zikrettikleri gibi, bazıları el-Umm’u
ømam eú-ùâfiî’nin ö÷rencilerinden biri olan Ebû Yakup el-Buveytî’nin
tasnif etti÷ini, sonra Rabî‘ b. Süleyman’ın ona ilaveler yaptı÷ını, üze-
rinde tasarrufta bulunup gün yüzüne çıkardı÷ını söylemiúlerdir. Son
zamanlarda Dr. Zeki Mübârek, özel olarak kaleme aldı÷ı bir makale-
35
de bu görüúü savunmuú ve ciddi itirazların ortaya çıkmasına sebep
olmuútur. øtiraz edenlerden biri de, Nuru’l-øman dergisi ve el-Bela÷
gazetesinde Mübârek’in görüúlerini reddedip, el-Umm adlı eserin
ømam eú-ùâfiî’ye ait oldu÷unu teyit eden ùeyh Hüseyin Vâlî’dir.
Ancak biz, bu konuda Dr. Ali Hasan Abdulkadir gibi düúünüyo-
ruz. Ona göre; úu an elimizde tek nüshası bulunan Sirâceddin el-
Belkînî’ye ait yazmadan kopyalanan nüshaya muttali olmak, bu mese-
lenin incelenmesi için yeterli de÷ildir. Di÷er yazmaların da tamamen

32 Mısırda 1312/1894 yılında Matbaay-ı ølmiyye’de basılmıútır. 160 sayfadır.
33 Muhammad b. Ali b. Atıyye el-Harisi, 386/996 senesinde ölmüútür.
34 Matbaa-ı Osmaniyye, Mısır 1934.
35 Mısır 1934.