Page 207 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 207

ispat için; yemin ise aslın devamı içindir” kâidesi yer almaktadır. 119
Aynı úekilde Mecelle’de; “Delil yükü davacı; yemin de davayı inkâr
120
eden davalı üzerinedir” denilmektedir. Bu kâideler úu hadise da-
yanmaktadır: “Delil davacının; yemîn de davalı veya inkâr edenin
yükümlülü÷üdür.” 121
Baúka bir ifadeyle, bir kiúi di÷erinin zimmetindeki bir úeyi iddia
etse, bunu ispat etmesi gerekir. Çünkü davalı, baúlangıçta borçsuz
kabul edilir. Bu anlamda Mecelle’de; “Kiúinin borçsuzlu÷u/ suçsuzlu-
÷u asıldır. Dolayısıyla bir kiúi, di÷erinin malını telef edip miktarı ko-
nusunda ihtilâf etseler, malı telef edenin sözüne itibar olunur; mal
122
sahibinin fazlalı÷ı ispat etmesi gerekir” denmektedir. Bu küllî kâide,
ùâfiî usulcülerinin istishâb konusunda dayandıkları kâidelerdendir.
Onlar bunun üzerine, daha önce açıklanan benzeri úu kâideleri bina
etmiúlerdir: “Bir úeyin bulundu÷u hal üzere kalması asıldır. Herhangi
bir zamanda sâbit olan úeyin, tersine bir delil bulunmadı÷ı sürece, aynı
úekilde kaldı÷ına hükmolunur.” 123
“Kiúinin borçsuzlu÷u/suçsuzlu÷u asıldır” prensibi, ispat edileme-
yen iddianın reddini ve hali hazırdaki zâhir duruma dönülmesini ge-
rektirir. Baúka bir ifadeyle, bulundu÷u hal üzere kalır; yani “eski olan,
124
oldu÷u hal üzere bırakılır”. Bu ifade, Mecâmi‘ ve Mecelle’nin
125
kâidelerindendir. Aynı anlamda Kâdîhân úöyle demiútir: “Asıl olan,
eskiden beri olanın hali üzerine bırakılması ve delil olmaksızın de÷iú-
126
tirilmemesidir.” Ancak bu kural, eskiden beri olanın, zararlı olma-
masıyla kayıtlıdır. Çünkü Mecelle’nin ifadesiyle, “zarar kadim ol-
maz.” 127

119 “Beyyine hilaf-ı zahiri isbat için ve yemin aslı ibka içindir” (md. 77).
120 “Beyyine müddeî için ve yemin münkir üzerinedir” (md.76).
121 Bu hadisi es-Suyûtî, el-Câmiu’s-Sa÷îr’inde et-Tirmizî ve el-Beyhakî’den naklen
zikretmiútir. Bkz. n. 3225, 3226.
122 “Berat-ı zimmet asıldır. Binaen alâ zâlik, bir kimse birinin malını telef edip de
miktarında ihtilâf etseler, söz mütlifin olup, mal sahibi iddia etti÷i ziyadeyi isbata
muhtaç olur.” (md. 8)
123 Bu iki kâide, Mecelle’nin 5. ve 10. kâideleri olup, daha önce zikredilmiúti.
124 Güzelhisari, Menâfi, s.326.
125 “Kadîm, kıdemi üzere terk olunur” (md. 6)
126 el-Fetâva’l-Hâniyye (el-Fetâva’l-Hindiyye ile birlikte) c. III, s. 246.
127 Md. 7.