Page 20 - Microsoft Word - orjinal

20 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

Bu kelimenin yerine -ileride görece÷imiz gibi- úer‘, úerîat, úer‘î hü-
kümler kelimelerini kullanmıúlardır. Bugün kanun kelimesinin üç
anlamı vardır.
a) En geniú anlamında kanun, hukûkî hükümler mecmuası veya
14
yazılı metinlerine denir . Osmanlı Ceza Hukuku, Lübnan Borçlar
Hukuku gibi.
15
b) Kanun, genel olarak hukuku ifade etmektedir . øngiliz hukuku,
hukuk dersi gibi ifadelerimiz bu anlamdadır. Arapça’da øslâm hukuku
anlamındaki úer‘ ve úerîat kelimeleri, kanun koyucu anlamındaki úâri‘
kelimesinden türetilmiútir. ùâri‘ ise, -daha sonra açıklanaca÷ı üzere-
øslâm hukukunun ilk kayna÷ı olan Allah anlamına gelmektedir.
c) En dar anlamında kanun, genel olarak hukukî iúlemleri düzen-
16
leyen ba÷layıcı kuralların her birine denir. Meselâ; Millet Meclisi
intiharı yasaklayan bir kanun çıkardı denmesi böyledir. Bu manada
kanun, fıkıh kurallarının aksine, ibadetlerle de÷il medenî iliúkilerle
ilgilidir; hâlbuki fıkıh, aynı zamanda din ve yargıyı konu edinmekte-
dir. Zira øslâm hukuku, ba÷layıcı olup, hükümetin uygulamasına da-
yanmaktadır; hâkimin verdi÷i hüküm gibi belli bir úahıs veya belli bir
olay için de÷il, bir ayrım yapılmaksızın bütün insanlar için veya içle-
rinden bir grup için konulmuútur.
Osmanlı devrinde devlet tarafından çıkarılan hükümlere, belli de-
lillere dayanan øslâmî hükümlerden ayırmak için kanun kelimesi kul-
lanılmıútır. Özellikle hüküm, úerîatta olandan farklı bir konuda oldu-
÷unda böyle yapılmıútır. Örne÷in ribâ adıyla faiz, dinî hükümlere göre
haram kılınmakla birlikte, fayda adıyla kanunda mübah kabul edilmiú-
tir.
ùerîat kelimesi de bazen bu manada kullanılmıútır. ùerâiu’l-
øslâm, 17 øslâm kanunları manasında söylenmiútir. Aynı úekilde Müs-

14 Codex, Code.
15 Jus, Law, Droit, Recht.
16 Lex, a law, loi, Gesetz. Hicrî sekizinci, milâdî on dördüncü asırda Granada’da
yaúayan øbn Cezzî, Ebu’l-Kâsım, (693/1293-741/1340), Kitâbu’l-Kavânîni’l-
Fıkhiyye fî Telhîsi Mezhebi’l-Mâlikiyye (Fas 1935) adlı eserinde "kanun" kelimesini
bu anlamda kullanmıútır.
17 Ca‘ferî fıkhında bu isimli meúhur bir kitap bulunmaktadır.