Page 175 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 175

önemli benzerli÷i açıklamaktadır.
Latin hukukuna ait örneklerin ço÷u, Roma hukukunda yoktu; bun-
lar daha sonra Avrupa’nın aydınlanma döneminde, øtalya-Polonya
okulları ile di÷er Avrupa okullarında yetiúen yorumcular tarafından
ilave edilmiútir. Tıpkı (Avrupa) ticaret ve sanatının Akdeniz civarın-
daki ülkeler aracılı÷ıyla Arap ticaret ve sanatından etkilendi÷i gibi, bu
yorumcuların, Endülüs ve di÷er bölgeler üzerinden kendilerine ulaúan
Arap kültürünün etkisi altında kalmaları da mümkündür. Avrupa kü-
tüphanelerinin rolüne gelince, bu kütüphaneler hâlâ Arapça yazma
eserler ve kitaplar açısından çok zengindir ve Avrupa dilleri hala bün-
yelerinde pek çok Arapça kelime barındırmaya devam etmektedir.
Söylediklerimizi desteklemek için bir örnek yeterlidir. Ticaret hu-
kuku tarihinde, süftece (çek, poliçe) ve havâlenin 12. yüzyıldan önce
bilinmedi÷i sâbittir. Hâlbuki bu iúlemler bütün fıkıh kitaplarında, özel-
likle miladî 8. yüzyıla kadar uzanan Hanefî fıkıh kitaplarında yer al-
maktadır. Grasshoff’un dedi÷i gibi, havâle ve süftece, Batı’ya 4 asır
sonra, Haçlı seferleri sırasında bunları ö÷renen øtalya vasıtasıyla ve o
günlerde henüz bir Arap ülkesi olan Endülüs vasıtasıyla girmiútir. Bu
etki, bizâtihi “havâle” kelimesine damgasını vurmuútur. Kefâlet yo-
luyla üçüncü úahsın imzasıyla çekin ciro edilmesi anlamındaki Fran-
sızca “aval” kelimesinin, Arapça “havale” kelimesinden türetildi÷i;
aynı úekilde, Deniz Ticareti Hukukunda, “deniz zararları” anlamında
kullanılan Fransızca “avaries” kelimesi, Arapça “‘ivâr” kelimesinden
alındı÷ı söylenmektedir. 169
Bir kısım insanlar tarihî hakikatleri inkâr edip, øslâm hukukunda
olan her úeyin Roma hukukundan alındı÷ı iddiasını mücerret olarak
ortaya atmamıú olsalardı, yukarıda zikretti÷imiz örnekleri delil olarak
kullanmayacaktık. Aynı úekilde Romalılar süftece ve havâleyi bilmiú
olsalardı, bazıları bu tür iddiaları ileri sürmekten de geri durmayacak-
tı.

D. øslâm Hukukçularının Roma Hukuku Karúısındaki Konumu
ùüphe yok ki Müslümanlar, Roma hukuk kitaplarıyla tanıúmamıú,

169 Paul Huvelin’in Grosshoff’tan nakletti÷i sözler için yazdı÷ı makaleye bkz. Annales
de droit commercial, Paris 1901, s.1-30, özellikle s. 22-26.