Page 174 - Microsoft Word - orjinal

174 øSLÂM HUKUK FELSEFESø

Bunun en açık örne÷i evlat edinme, yani yabancı bir çocu÷un ödev
ve haklarda gerçek çocu÷un yerine geçmek üzere aileye dâhil edilme-
sidir. Bu eski Hintlilerde ve Romalılarda bilinen bir uygulamadır.
Bunun sebebi, aile reisinin, vârissiz ölmekten korkması, kendinden
sonra aileyi devam ettirecek ve ölülerin hatıralarını kutsamak için
168
gereken ritüelleri yerine getirecek birisini bulma arzusudur. Birbiri-
ne uzak bu iki halkın hukuk sistemi arasındaki benzerlik, evlat edinme
hükümlerini birinin di÷erinden aldı÷ına delâlet eder mi? E÷er bu söy-
leniyorsa, bunun do÷rulu÷unu gösteren herhangi bir delil var mıdır?
ùüphesiz bu türden örnekler sayılamayacak kadar çoktur. Örne÷in,
izinsiz olarak baúkasının malında tasarrufta bulunan yetkisiz aracının
hükmü meselesinde øslâm hukuku ile øngiliz hukuku arasındaki ben-
zerli÷i veya her iki hukukta hakların kötüye kullanılması konusunun
bazı yönlerden benzemesini ele alalım. Bu açık benzerli÷in bulunması,
aksi yönde kesin deliller bulunmasına ra÷men, onlardan birinin di÷e-
rinden alıntı yapmıú oldu÷u anlamına gelir mi? Burada øslâm hukuku,
bu hükmü øngiliz hukukundan ödünç almıútır denebilir mi? Bu makul
de÷ildir. Çünkü øslâm hukuku, øngiliz hukukundan daha eskidir; hatta
onun do÷masından önce mevcuttu. Ya da øngiliz hukuku, øslâm huku-
kundan ödünç almıútır denebilir mi? Bunun da kanıtı yoktur. Bilakis
tarihî kanıt bunun aksine iúaret etmektedir. øngiliz hukuk sistemi, esa-
sen kendisine komúu olan Avrupa hukuk sistemlerinden bir úey al-
mazken, kendisine uzak olan øslâm hukukundan bu hükmü nasıl almıú
olsun?
Sonuç olarak, farklı medeniyetler genel prensiplerde daima ben-
zerlik gösterirken; aynı illet ve maslahatlar üzerine bina edilen bir
kısım tâli hükümlerde bu bazen söz konusu olur. Bu yüzden, böyle bir
benzerlik, tek baúına, hükümlerin birbirinden alındı÷ını ispat için ye-
terli bir delil de÷ildir.
Öyleyse hukuk sistemleri arasında benzerlik olması kaçınılmazdır.
Genel kâideler ve tâli hükümler itibarıyla øslâm hukuku ile Roma hu-
kuku arasında, açıkladı÷ımız sebeplerden dolayı, mutlaka bir benzer-
lik oldu÷unu biz de kabul ediyoruz. Bu, øslâm hukukundaki pek çok
genel kâide ile bunların Latin hukukundaki karúılıkları arasındaki

168 Bkz. Maine, Ancient Law, s.114; Coulanges, La cité antique, s. 55-56.