Page 173 - Microsoft Word - orjinal

SUBHø RECEB MAHMESÂNÎ 173

tur”; ancak Romalılarda vasiyet, vârisin belirlenmesi için bir esas ola-
rak getirilmiútir.
7. øslâm hukukunca tanınan úuf‘a ve aile vakıflarıyla ilgili hüküm-
lerin benzeri, Roma hukukunda bulunmamaktadır.

C. Mevcut Benzerli÷in Anlamı
øki hukuk sistemi arasında benzerlikler bulundu÷unda, bunun biza-
tihi de÷eri nedir? Bu benzerliklerde, birinin di÷erinden alıntı yaptı÷ına
dair yeterli delil var mıdır? Baúka bir ifadeyle, her iki hukuk arasında
bazı benzerliklerin bulunması, birinin di÷erinden aldı÷ını ispat için
yeterli midir?
Hiç úüphe yok ki, sadece iki hukukun birbirine benzemesi, genel
olarak birinin di÷erinden alındı÷ını ispata yetmez. Bunun açıklaması
için, genel kâideler ile tâli (tamamlayıcı) hükümler arasında bir ayırım
yapılmasına ihtiyaç vardır.

Haksız yere adam öldürme, hırsızlık, zina vb. fiillerin yasaklanma-
sına dair genel hükümler, en önemli prensiplerden olan adâlet ilkesine
dayanmaktadır. Bunun için bu hükümler ebedidir. Dolayısıyla arala-
rında ister münasebet ve de÷iú-tokuú olsun isterse olmasın, farklı ko-
úullar, farklı ülke ve toplumlarda eski ile yeni arasında benzerli÷in
olmasında úaúılacak bir úey yoktur.
Tâli hükümlere gelince, onlar arasında her zaman benzerlik bu-
lunmaz. Ço÷u durumlarda bu hükümler zaman, mekân ve özel sosyal
úartlara ba÷lı olarak farlılık arz ederler. Yine de bu hükümlerde ben-
zerlik bulunması imkânsız de÷ildir. Böyle bir benzerlik bulundu÷un-
da, bunun taklit ve alıntı yoluyla gerçekleúmesi mümkün oldu÷u gibi,
baúka yollarla olması da mümkündür.
Hükümler illet ve sebepler üzerine bina edilmiútir. øllet ve sebepler
her iki ülkede benzer ise, bunlar üzerine bina edilen hükümler arasın-
da benzerli÷in olması da makuldür. Bu “benzer sebepler, benzer neti-
celer do÷urur” prensibine uygun düúen bir durumdur. Bu kural sadece
hukûkî hükümlere özgü olmayıp, sosyal hayatın bütün yönlerini kuúa-
tır. Nitekim farklı medeniyetler arasında benzerliklerin oldu÷u görüle-
bilmektedir.