Page 214 - Mustafa Baş KUR’AN-I KERİM’İN MADDİ VARLIĞI

HZ. PEYGAMBER DÖNEMİNDE KUR’ÂN’IN HIFZI, KİTÂBETİ VE CEM’İ 213

416
düşünmektedir. O, Kur’ândaki tüm ayetlerin potansiyel ola-
rak uygulanabilme imkânına sahip olduğunu düşündüğü için
neshin varlığına inanmamaktadır. Peki, Ashab bu kelimeyi na-
sıl anlamış ve uygulamışlardır?

Ashabın bir kısmı ve ilk devir uleması neshi; istisna, tahsis
veya ayetin kendinden önceki bir ayeti açıklaması şeklinde anla-
417
mışlardır. Onlar, bir ayetin başka bir ayeti neshettiğini söy-
lemekle, onu açıklamayı veya bir yanlış anlamayı gidermeyi
amaçlamakta idiler. Yoksa birinci ayetin ikinci ayet tarafından
tamamıyla neshedilip, hükmünün kaldırılmasını kastetmiyor-
lardı. Ebu İshak eş-Şâtıbî (ö.790/ 1388), bu konuya Muvafakat
kitabında bir bölüm ayırmış ve bu görüşü açıklamak için çok
sayıda örnek vermiştir. 418

Mesela, ibni Abbas’ın, “Şairlere gelince, onlara da azgınlar
uyar. Görmüyor musun? Onlar nasıl her vadide şaşkın şaşkın
419
dolaşırlar ve onlar yapmadıkları şeyleri söylerler” ayetlerini,
“Ancak inananlar, iyi işler yapanlar, Allah’ı çok ananlar ve ken-
dilerine zulmedildikten sonra düşmanlarına üstün gelmeye ça-
420
lışanlar böyle değildir” ayetinin açıkladığı bir istisna olarak
421
kabul etmişlerdir.
Klasik nesh teorisini kabul edersek; neshedilen ayetlerin
neshedilmeden önce ebediyen yürürlükte olduklarını ve neshe-
dilince ebediliklerini yitirmiş olduğunu görürüz. Bu durumda

416 Hasan, The Theoriy of Naskh, 2/184
417 Hasan, The Theoriy of Naskh, 2/108.
418 Eş-Şâtıbî, el-Muvafakat, (Kahire: trsz.), 3/59-60. Detaylı bilgi için bkz. Hasan,
The Theoriy of Naskh, 2/108.
419 Eş-Şu’arâ, 26/224.
420 Eş-Şuarâ, 26/227.
421 Örnekler için bkz. Hasan, The Theoriy of Naskh, 2/108