Page 13 - Türk Ortodoks Patrikhanesi

4 Dr. Mustafa BAŞ

yetlerine karşı Papa Eftim, Anadolu'daki bütün kiliselere tamim gön­
dermiş ve Hıristiyanlara karşı adalet ve iyilikten başka muamelede bu­
lunmamış olan Türk Milletine düşmanlık yapmamaları konusunda ikaz­
larda bulunmuş, kendisi de şehir şehir dolaşarak karşı propaganda yü­
rütmüştür. Bu sebeple, onun hakkında Atatürk; " Papa Eftim bu mem­
lekete bir ordu kadar hizmet etmiştir " demiştir.
Papa Eftim'in Kurtuluş Savaşı esnasında Fener Rum Ortodoks Pat­
rikhanesine karşı organize ettiği Anadolu'daki Türk asıllı Hıristiyanlar,
daha ziyade Bizans Devletinin desteğini arkasına alan İstanbul Kilise­
sinin yürüttüğü çalışmalar neticesinde Hıristiyanlaşmışlardır. Bu sebep­
le de İstanbul Kilisesinin temsil ettiği Ortodoks anlayışı benimsemiş­
lerdir.
Ortodoksluk, Doğu Kiliselerini temsil eden İstanbul Kilisesinin,
Batı (Roma) Kilisesi ile olan siyasi çekişmeleri neticesinde 1054 yılın­
da her iki Kilisenin karşılıklı birbirlerini aforoz ederek kesin olarak ay­
rılmaları ile ortaya çıkmıştır. XI. yüzyıldan itibaren Rum Ortodoks Kili­
sesi doğu kiliselerinin merkezi olarak Ortodoks Hıristiyanları temsil et­
miştir. Ancak daha sonraki yıllarda İstanbul ' u n Türkler tarafından fet­
hedilmiş olması ve Rusya'nın siyasi yönden güçlenmesi neticesinde
Rus Patrikliği ikinci bir merkez olma özelliği kazanmışur<ıı.
Ortodokslarda Kilisenin yapılanması, mahalli cemaatlerin metro­
pol, metropollerin de patriklik şeklinde organize edilmesiyle gerçek­
Ieşmektedir (2 l. Bu yapılanma özelliği ile Katolik Kilisesinden farklı bir
durum arz eden Ortodoksluk'a "bir tür mahalli kiliseler birliği" de de­
3
nilebilmektedir< l.
Ortodoks geleneğince oluşturulan ve mahalli özelliğe sahip olan
kiliseler, XIX. ve XX. yüzyılda gelişen milliyetçilik hareketleri ile ba­
ğımsızlıklarını ilan etmişler ve milli kiliseler haline dönüşmüşlerdir. Bu
milli kiliselerde Patrik olarak göreve getirilen kişi, kendi kilisesinin

(1) Bkz. Mehmet Aydın, Hıristiyan Kaynaklarına Göre Hıristiyanlık, Ankara 1 9 95,122-123.
(2) Aydın, 121.
(3) Bkz. Oliver Clement, "Ortodoksluk Mezhebi" Din Fenomeni, Çev. Mehmet Aydın, Konya
1993, 218.